Берандзеі, берандзічы, берандзіі - качавыя плямёны цюркскага паходжання (па іншых дадзеных - іранскага, пытанне не да канца вырашана).

Таксама берандзеі ў славянскай паганскай міфалогіі - ведзьмакі-пярэваратні, якія абгортваюцца бурымі мядзведзямі.

Берандзеі часцей за ўсё – пакрыўджаныя  печанегамі, пазней полаўцамі дробныя качавыя роды цюркскага паходжання, якія не вытрымлівалі сутыкненняў у Дзікім полі і што рабіліся федэратамі (даннікамі) рускіх князёў.

Гэтых качэўнікаў, якія адхіліліся, што аддаліся Русі,  печанегі і полаўцы далі мянушку "берыyдзi": якія аддаліся, што аддалі сябе, адкуль у рускіх летапісах пайшло  слова "берандзеі". Нароўні з торкамі і іншымі плямёнамі згадваюцца ў летапісах таксама пад назвай чорных клабукоў.

З канца XI стагоддзя  берандзеі са згоды кіеўскіх князёў аселі на Кіеўшчыне (пераважна ў Паросьі, уздоўж ракі Росі) з абавязкам браць удзел у паходах кіеўскіх князёў. Берандзеі адрозніваліся ад звычайных наймітаў жорсткасцю ў адносінах да сваіх стэпавых супляменнікаў. У XIII веку, падчас мангола-татарскага нашэсця, берандзеі часткова асіміляваліся з Залатой Ардой, часткова сышлі ў Балгарыю.

Частка берандзеяў перасялілася з Кіеўскага княства ва Ўладзімірскае ў раён паміж Масквой і Пераслаўлем-Залескім у XII веку. Яны знаходзіліся на службе ва ўладзімірскіх князёў Андрэя Багалюбскага, Юрыя Даўгарукага  і іншых, часцяком складаючы адборныя войскі князя. Менавіта ад іх пайшла назва Берандзеева балота і мястэчка Берандзеева.

Некаторыя гарады, у якіх жылі берандзеі, захавалі ў назвах памяць пра іх. На Жытоміршчыне, напрыклад, горад Бердзічаў (у XVIII  веку - яшчэ Берэндзічаў), мястэчка Берандзеева  Яраслаўскай вобласці.

Крыніцы

Енциклопедія Українознавства. Т. 1. Львів, 1993. С. 115.

Карамзин, Николай. Берендеи бьют половцев

[1], [2] — Берендеи в мифологии

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Берта (іншыя назвы: барта, гаміла, шангала, бені-шангул, дашы, фазогла, коша, фесака, шагале) - народ, які жыве паўднёвей Блакітнага Нілу, па абодва бакі судана-эфіёпскай мяжы. Колькасць - больш 130 тысяч чалавек. Падпадзяляецца на субэтнічныя  групы ("плямёны"): шагале, агаро, дашы, салок (фесака)  і інш. Кажуць на ізаляванай мове ніла-сахарскай макрасям’і  моў. Значная частка берта ведае арабскую мову. Рэлігія большасці берта - іслам суніцкага толку. Асноўныя традыцыйныя заняткі – адгонная  жывёлагадоўля і ручное земляробства (проса-элеўсіна, тэфф, дурра, проса, гародніна).

Калиновская К. П. Берта // Народы и религии мира / Глав. ред. В. А. Тишков. М.: Большая Российская Энциклопедия, 1999. С.96.

Спасылкі

Язык берта в Ethnologue. Languages of the World, 2009.

Народность берта

в. Бертошкі >Менская вобласць > Маладзечна >Хажаўскі

в.  Бярава>Менская вобласць > Валожын >Сугвоздаўскі

в. Забер’е>Менская вобласць > Барысаў > Аздзяціцкі

в.  Берня >Менская вобласць > Барысаў >Метчанскі

в.  Бервішчы >Менская вобласць > Узда >Уздзенскі

в. Берлеж>Менская вобласць > Мар’іна Горка > Блужскі

в.  Берчукі >Менская вобласць > Мар’іна Горка > Узлянскі

в.  Бер’е >Менская вобласць > Беразіно >Дзмітровіцкі

в. Беравіца> Менская вобласць > Узда>Лошанскі

п. Беракаль> Менская вобласць > Любань >Рэчанскі

в. Бераспонье>Віцебская вобласць > Докшыцы >Бярэзінскі

в. Бернаты>Віцебская вобласць > Шаркоўшчына >Іёдскі

в. Бержалаты >Віцебская вобласць > Паставы >Лынтупскі

в. Бержалаты >Віцебская вобласць > Паставы >Палескі

х. Бержанішкі>Віцебская вобласць > Браслаў >Відзаўскі

в. Бернатаўшчына> Віцебская вобласць > Браслаў > Друўскі

в. Бернава> Віцебская вобласць > Гарадок >Віраўлянскі

в. Бернікі> Віцебская вобласць > Віцебск >Вараноўскі

в. Берашэўцы> Віцебская вобласць > Бешанковічы > Соржыцкі

в.  Беркава> Віцебская вобласць > Бешанковічы > Соржыцкі

в. Берашава> Віцебская вобласць > Сенно > Ходцаўскі

в. Бервякі> Віцебская вобласць > Глыбокае > Удзелоўскі

в. Берня > Віцебская вобласць > Верхнядзвінск > Метчанскі

в. Берковічы>Віцебская вобласць > Шуміліна Абольскі

в. Бержэлаты>  Гарадзенская вобласць > Гародня >Гожскі

в.  Берві>Гарадзенская вобласць > Гародня >Скідальскі

в.  Бербашы> Гарадзенская вобласць > Карэлічы > Мірскі пасялковы

в. Бершты>Гарадзенская вобласць > Шчучын > Навадворскі

в.  Бершты>Гарадзенская вобласць > Шчучын > Берштаўскі

в. Бердзікі>Гарадзенская вобласць > Ваўкавыск >Шылавіцкі

в.  Бердавічі>Гарадзенская вобласць > Слонім > Сенькаўшчынскі

в. Бербашы>Гарадзенская вобласць > Карэлічы >Мірскі пасялковы

в. Бернікі>Гарадзенская вобласць > Шчучын >Дземброўскі

в.  Бернатоўшчына >Гарадзенская вобласць > Дзятлава >Дварэцкі

в. Бернікі > Гарадзенская вобласць > Свіслач > Навадворскі

в. Падбершты>Гарадзенская вобласць > Шчучын > Шчучынскі

в. Забердава>Гарадзенская вобласць > Карэлічы > Райцэўскі

в. Бердаўка> Гарадзенская вобласць > Ліда > Бердаўскі

в. Бердаўшчына> Гарадзенская вобласць > Іўе > Гераненскі

в. Бервенцы> Гарадзенская вобласць > Ашмяны >Жупранскі

в. Берындзішкі > Гарадзенская вобласць > Ашмяны >Каменалогскі

в. Бернікі> Гарадзенская вобласць > Ашмяны >Кальчунскі

в. Бердаўка> Гарадзенская вобласць > Наваградак >Атміноўскі

в. Бердаўка > Гарадзенская вобласць > Ліда > Беліцкі

в. Бернуці> Гарадзенская вобласць     > Ліда > Крупаўскі

в. Падбершты>Гарадзенская вобласць > Шчучын > Новадворскі

в. Беркозы > Брэсцкая вобласць > Пінск >Дубойскі

в. Бердуны>  Брэсцкая вобласць > Пінск >Ахаўскі

в. Бердзічы> Брэсцкая вобласць > Брэст >Чэрнінскі

в. Бернады>  Брэсцкая вобласць > Брэст >Гершонскі

в. Забер’е> Брэсцкая вобласць > Ляхавічы > Астроўскі

в. Бервы >Магілёўская вобласць > Глуск >Кіраўскі

в. Зазубер’е>Магілёўская вобласць > Касцюковічы> Белынкавіцкі

в. Берлаж> Гомельская вобласць > Светлагорск >Мікалаеўскі

в. Беркаў > Гомельская вобласць > Кастрычніцкі > Парэцкі

в. Бердыж> Гомельская вобласць > Чачэрск > Ленінскі

Прозвішча: Бербаш, Бергель, Бергман, Бердоўскі, Берлы, Бернатовіч, Берновіч, Бярдоўскі, Бярлінскі, Бярнацкі, Бярнатовіч, Бярновіч, Бердзей,  Бердзібяка , Бердзішаў, Бердышэвіч,  Берыатовіч, Берковіч,  Бернат, Бернатаў,  Бернатовіч,  Бернішча,  Бернішчаў, Берташэвіч, Берташоў, Беручак

Геаграфічныя назвы, злучаныя з берандзеямі за мяжой.

Бергамо — Італія

Берген — Нарвегія

Берлін — Германія

Берн — Швейцарыя

Бермудскія астравы

Бад-Бе́рка (нем. Bad Berka) — горад ў Нямеччыне, ў земле Цюрынгія.

БЕРАНДЗЕІ - у рускіх летапісах таксама пішуцца, як Берэндзічы і Перандзеі; гэта славянізаванае племя невядомага паходжання; у XII ст. Берандзеі  пражывалі на леса-стэпавай ускраіне Кіеўскай Русі; часта згадваюцца разам з Торкамі, пры чым тыя і другія  мелі і агульныя мянушкі Парсян, Чорных Клабукоў, Чэркесаў. Імя Перандзеі выглядае, як дакладны пераклад скандынаўскага сэнсу імя Торкаў: абодва ў сваіх каранях, Тор і Перан, азначаюць аднаго і таго ж паганскага бога - грамабоя, першае ў Скандзінаваў, другое ў Русаў і Славян. У Вялікаросіі да нядаўняга з імем Берандзеяў злучалася казачнае паданне пра якую то звышнатуральную сілу, магчыма, як смутны ўспамін пра скіфскае бажаство Берэндзіва і славянскі Пярун. Берандзеі з'явіліся пры межах Дняпроўскай Русі пасля прыходу на берагі Дона Полаўцаў ці Куманаў (1054 г.) Ад гэтага часу берандзеі, як і ўсе Чорныя Клабукі, дапамагалі кіеўскім князям у іх барацьбе са стэпавікамі, удзельнічалі ў паходах на полаўцаў, неаднаразова ўмешваліся і ў міжусобныя сваркі Рурыкавічаў. Пасля нашэсця татараў і падчас улады Залатой  Арды берандзеі знікаюць са старонак рускіх летапісаў; як і ўсіх Чорных Клабукоў, іх пачынаюць зваць чэркесамі і казакамі. Ранейшае іх імя сустракаецца толькі ў геаграфічных назвах: селішча Берандзеева рускія акты паказваюць паміж Каломнай і Іжвай, Берэндзічаў  звярнуўся ў Бердзічаў, на поўнач ад Масквы возера Берандзеева пітае рэчку Нерль.

З Энцыклапедыі Бракгаўза і Ефрона

(берэндзічы) - качавы народ цюркскага паходжання, называемы  у летапісах то торкамі, то чорнымі клабукамі. Апошняя назва, чорныя клабукі - несумнеўна была радавая ў адносінах да берандзеяў і торкаў, якія належалі да адной і той жа сям'і цюрак, некалі качаваўшых у Азіі. Першая вестка пра берэндзееў  у летапісах сустракаецца пад 1097 г. (пра торкі - пад 985 г.), затым да 1146 г. яны ўвесь час амаль змешваюцца з торкамі і толькі з 1146 г. часцей называюцца чорнымі клабукамі. Напачатку XIII ст. чорныя клабукі зусім знікаюць у летапісах. Выдатныя адносіны гэтых берэндзееў  ці торкаў, якія жылі спачатку за Донам, па суседству з балгарамі, да нашых князёў. Першапачаткова, калі яны былі незалежныя, яны займаліся вылучна рабаваннямі і набегамі на Русь, але іх набегі не былі так небяспечныя і спусташальныя, як, напрыклад,  набегі печанегаў, з прычыны, верагодна, іх меншай колькасці параўнальна з апошнімі. Са з'яўленнем полаўцаў роля берэндзеяў змяняецца. Са з’яўленнем полаўцаў, яны адыходзяць да паўднёвых меж тагачаснай Русі і пасяляюцца на ўскраінах Пераяслаўскага і Кіеўскага княстваў з абавязаннем абараняць землі ад набегаў стэпавікоў.

Берэндзеі  пасяліліся ў Паросье і Верхнім Пабужжы, памаленьку абвыклі да аселасці і да гарадскога жыцця (з іх гарадоў часцей за ўсё згадваецца ў летапісах Тарчэўск) і прынамсі ў XII ст. могуць ужо называцца паўаседлым народам. Адбіваючы першыя напады качэўнікаў уласнымі сіламі, яны нярэдка звярталіся для гэтай барацьбы за дапамогай і да кіеўскага князя; акрамя вайны абарончай, берэндзеі  часам вялі і наступальную, але рэдка. З паловы XII ст. берэндзеі  прымаюць вельмі дзейны ўдзел ва ўсобіцах князёў, знаходзячыся ўвесь час на баку князёў кіеўскіх - Манамахавічаў. Яны не былі простымі наймітамі, якія служылі ў войсках кіеўскага князя за плату, але былі хутчэй людзьмі сямейнымі, што мелі вялікі ўплыў і значэнне ў справах тагачасных кіеўскіх князёў. Яны нярэдка вырашалі перавагу аднаго князя над іншымі (1150, 1159 г. і інш.), бралі ўдзел у абранні кіеўскага князя нараўне з жыхарамі Кіева і іншых кіеўскіх абласцей (1146, 1169 г. і інш.); дзякуючы сваёй пэўнасці кіеўскаму князю яны карысталіся вялікім даверам з яго боку: з імі аднымі кіеўскі князь вырашаўся ўступаць у бой ці пасылаць іх для абароны сваіх гарадоў (1152, 1153, 1169 г. і інш.). Берандзеі - народ ваяўнічы і які любіў найболей тых з кіеўскіх князёў, якія вызначаліся большай адвагай. На вайну яны з'яўляліся ў выглядзе лёгкаўзброенага войска, у бітве большай часткай конныя. Хоць вярхоўным уладаром іх быў вялікі князь кіеўскі, але яны мелі яшчэ і сваіх начальнікаў, якія правадырнічалі імі на вайне ці кіравалі падчас міру. Яны язычнікі, і першыя спробы распаўсюду сярод іх (торкаў пераважна) хрысціянства былі зроблены напачатку XI ст. каталіцкімі місіянерамі.

Пар. Самчэўскага, "Торкі, Берандзеі і Чорныя Клабукі" (у архіве Калачова, т. II, ч. I), і Галубоўскага, "Печанегі, Торкі і Полаўцы" ("Кіеў. уніў. весткі", 1884 г.).

Берандзеі - раней жыўшае ў паўднёварускіх стэпах качавое племя. Шмат стагоддзяў назад гэты таямнічы народ адышоў у нябыт. Да нашых часоў дайшла часцінка іх культуры - варажба на лісці раслін. Гэта варажба перасцеражэ ці пацешыць Вас, дапаможа зазірнуць у будучыню.

Берандзеі лічылі дрэвы сваімі сябрамі, і верылі, што часам яны даюць ім знакі. Калі раптам зваліцца з дрэва галінка ці пад ногі зваліцца ліст, загрукае дзяцел ці заспявае птушачка - ведайце, дрэва жадае штосьці вам сказаць.

Пярэдадзень вялікага свята Благавешчання. На Віцебшчыне не дазвалялася снаваць кроснаў пад пагрозай, што гэтак можна «заснаваць дождж» на ўсё лета, а ў дадатак будзе хварэць той, хто стане насіць тканіну з такой асновы.

У некаторых мясцовасцях калісьці ў гэты дзень адзначалася «свята камаедзіцы» — у гонар мядзведзя.

На стол падаваліся адмысловыя раслінныя стравы (з сушанага рэпніку, з аўса), у тым ліку і гарохавыя камы, якія і далі назву святу.

Пасля абеду ўсе хатнія клаліся і, не засынаючы, штохвіліны, як мага павольней, перакочваліся з боку на бок, стараючыся нагадаць пераварочванне мядзведзя ў бярлозе.

Рабілася гэта дзеля таго, каб мядзведзь абудзіўся ад зімовай спячкі (абуджэнне звязвалі менавіта з днём Благавешчання). Гэтак сустракалі яго з добрымі пажаданнямі, каб не шкодзіў людзям улетку.

Камаедзіца - сталае ў календары старажытнае татэмнае свята пакланення мядзведзю, якое зафіксавана ў жывым існаванні ў апошняй чвэрці 19 ст.

Бязмежная павага да яго, сапраўды нейкага "ачалавечанага" нават у знешнасці, нарадзіла яшчэ ў часы даплемяннога ладу жыцця цэлы комплекс уяўленняў, вераванняў, міфаў, казак, песень, матываў пра мядзведзя, якія прысутнічаюць амаль ва ўсіх жанрах фальклору беларусаў і нават нарадзіла свята ўрачыстай сустрэчы мядзведзя пасля доўгага зімовага сну - свята Камаедзіцы літаральна перад Звеставаннем.

У восеньскіх песнях "Мядзведзь рыкае, дзевак пугае", а на вяселлі "як мядзведзіцу багатую" вязуць у дом маладога жонку, а свякроў сустракае яе ў вывернутым поўсцю кажусе пад песню "Выйшла маці ў аўчыне", дзе нявестка адказвае: "Ды я таму мядзведзю мёду кіну".

Асабліва багата ён прадстаўлены ў лясістым Паазер'і, а таму натуральна, што ў сярэднявеччы тут узнікла знакамітая на ўсю Еўропу Смаргонская мядзвежая акадэмія.

Берандзеі- у славянскай міфалогіі – людзі, якія абгортваюцца бурымі мядзведзямі. Як правіла гэта былі ведзьмакі і пярэваратні, або зачараваныя людзі.

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Бёр (Borr ці Burr) - у германа-скандынаўскай міфалогіі адзін з асаў, сын Буры і бацька Одзіна. Згадваецца ў Малодшай Эддзе:

"У Буры быў сын па імі Бёр, які жаніўся на жанчыне па імі Бестла, дачце  волата Бельторна; і ў іх нарадзілася тры сына: першы Одзін, другі Вілі, трэці Ве".

Больш у Малодшай Эддзе Бёр не згадваецца. Часам згадваецца ў скандынаўскай паэзіі як бацька Одзіна. Роля Бёра ў міфалогіі да канца не ясная і няма ўказанняў на тое, што яму ўшаноўвалі старажытныя скандынаўскія язычнікі.

Крыніца - ru.wikipedia.org

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Бердачэ (ісп. berdache), ці Людзі з дзвюма душамі (ангел. twin-spirit) - людзі трэцяй паловы (транссэксуалы) у культуры розных плямёнаў індзейцаў Паўночнай Амерыкі, гэта значыць прадстаўнікі адной біялагічнай паловы, якія прымаюць гендарную ідэнтычнасць другога. Часта выконвалі культавыя функцыі.