Адам Брэменскі:

(урывак)

Sclavania igitur, amplissima Germaniae provintia, a Winulis incolitur, qui olim dicti sunt Wandali. Decies maior esse fertur, quam nostra Saxonia, praesertim si Boemiam et eos qui trans Oddaram —

Schol.15

Schol. 15. Trans Oddoram fluvium primi habitant Pomerani, deinde Polani, qui a latere habent hinc Pruzzos, inde Behemos, ab oriente Ruzzos.

– sunt Polanos, quia nec habitu nec lingua discrepant, in partem adieceris Sclavaniae. Haec autem regio cum sit armis, viris et frugibus opulentissima, firmis undique saltuum vel terminis fluminum clauditur. Eius latitudo est a meridie usque in boream, hoc est ab Albia fluvio usque ad mare Scythicum. Longitudo autem illa videtur, quae initium habet ab nostra Hammaburgensi parrochia et porrigitur in orientem, infinitis aucta spatiis, usque in Beguariam, Ungriam et Graeciam. Populi Sclavorum multi, quorum primi sunt ab occidente confines Transalbianis Waigri, eorum civitas

Aldinburg maritima. Deinde secuntur Obodriti, qui nunc Reregi vocantur, et civitas eorum Magnopolis. Item versus nos Polabingi, quorum civitas Razispurg. Ultra illos sunt Lingones et Warnabi. Mox habitant Chizzini –

Schol.17

Schol. 17. Chizzini et Circipani cis Panim fluvium habitant, Tholosantes et Rehtarii trans Panim fluvium; hos quatuor populos a fortitudine Wilzos appellant vel Leuticos.

– et Circipani, quos a Tholosantibus et Retheris separat flumen Panis, et civitas Dimine. Ibi est terminus Hammaburgensis parrochiae. Sunt et alii Sclavaniae populi, qui inter Albiam et Oddaram degunt, sicut Heveldi, qui iuxta Habolam fluvium sunt et Doxani, Leubuzzi, Wilini et Stoderani cum multis aliis. Inter quos medii et potentissimi omnium sunt Retharii…

Славія - гэта вельмі шырокая вобласць Нямеччыны, населена вінуламі, якія некалі зваліся вандаламі. Славія ў дзесяць разоў больш нашай Саксоніі, калі прылічаць да яе чэхаў і  жывучых  па той бок Одры -

(Нататка 15. Па той бок Одара жывуць памераны, далей паляне, якія з аднаго боку мяжуюць з прусамі, з другога - з багемамі, з усходу - з русамі).

- палякаў, якія не адрозніваюцца ад жыхароў Славіі ні сваёй знешнасцю, ні мовай. Гэта краіна, вельмі багатая людзьмі, зброяй і пладамі, з усіх бакоў акружана дужымі натуральнымі межамі, утворанымі гарамі, пакрытымі лесам і рэкамі. У шырыню, гэта значыць з поўдня на поўнач, краіна гэта распасціраецца ад ракі Лабы [Эльбы] да Скіфскага [Балтыйскага] мора. Даўжыня ж уяўляецца настолькі значнай, што, пачынаючыся ад нашай Гамбургскай епархіі, распасціраецца праз неаглядныя абшары аж да Баварыі, Вугоршчыны і Грэцыі. Славянскіх народаў існуе шмат. Сярод іх найболей заходнія - гэта вагры, якія жывуць на мяжы з трансальбінгамі. Іх горад, які ляжыць у мора, Альдынбург (Старград). Затым жывуць абадрыты, якіх зараз завуць рэрагамі, і іх горад Магнаполіс (Велеград). Да ўсходу ад нас [г.зн. ад Гамбурга] жывуць палабы, горад якіх завецца Ратыборам [Рацібургам]. За імі гліняне і варны. Далей жывуць хіжане -

(Нататка 17. Хіжане і чаразпеняне жывуць да поўначы ад ракі Пены, даленчане і ратары  - да поўдня. Гэтыя чатыры народа, па чынніку іх адвагі,  завуць вільцамі  ці люцічамі)

- і чаразпеняне, якія аддзеляюцца ад даленчан і ратараў  ракой Пенай і горадам Дыміным. Там мяжа Гамбургскай епархіі. Ёсць яшчэ і іншыя славянскія плямёны, якія жывуць паміж Лабай і Одрай: гаваляне па рацэ Гавеле, дачане, любушане, валыняне і стодаране і шматлікія іншыя, з усіх іх самымі магутнымі з'яўляюцца ратары...

Калі выпісаць падобныя этнонімы ў таблічку:

Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з жабічамі

г. Жабінка>Брэсцкая вобласць

в. Вялікія Жаберычы>Менская вобласць > Крупкі >Дакудаўскі

в. Малыя Жаберычы>Менская вобласць > Крупкі >Дакудаўскі

в. Жабыўшчына >Менская вобласць > Менск >Юзуфаўскі

в. Жабічы >Менская вобласць > Лагойск >Янушковіцкі

в. Жабіхава>Менская вобласць > Беразіно >Поплаўскі

в. Жабчава> Менская вобласць > Копыль >Бучацінскі

в. Жабін>Менская вобласць > Салігорск >Чыжэвіцкі

в. Малы Жабін>Менская вобласць > Салігорск > Чыжэвіцкі

п. Паўднёвы Жабін>Магілёўская вобласць > Магілёў > Вендарожскі

п. Жабіні> Магілёўская вобласць > Магілёў > Заводскаслабодскі

в. Жабыкі >Магілёўская вобласць > Касцюковічы> Белынкавіцкі

в. Жабыкі>Віцебская вобласць > Дуброўна >Пірагоўскі

в. Жабінка> Віцебская вобласць > Глыбокае > Азерэцкі

в. Жабенцяі >Віцебская вобласць > Віцебск >Бабініцкі

в. Жабін>Брэсцкая вобласць > Пружаны >Гарадзечненскі

в. Жабчыцы>Брэсцкая вобласць > Пінск >Малатковіцкі

в. Жабін > Брэсцкая вобласць > Пружаны >Шанеўскі

в. Жабінцы>Брэсцкая вобласць > Баранавічы >Гірмантоўскі

в. Жабер>Брэсцкая вобласць > Драгічын > Хомскі

в. Жабры> Гарадзенская вобласць > Вялікая Бераставіца >Пархімаўскі

в. Жабін >Гомельская вобласць > Карма >Лужкоўскі

Прозвішчы: Жаба – Косцеша, Жабінскі, Жабка, Жабкевіч, Жаброўскі – герба Ясеньчык, Жабчыц, Жабчынскі, Жабы-Русакомскія герба * "Задора", Жабыка-Жэмба – старажытныя беларускія шляхецкія роды.

Жабацінскі

Са спісу войска ВКЛ 1528 года:

Жаба Василей, 13 адв.
Жаба Грыгорей, 13
Жаба Иван, б. Вiлькейскай вол. Жамойцкай з-лi 234
Жаба Митко, б. Вiлькейскай вол. Жамойцкай з-лi 234
Жаба Семен, 11
Жабка Миколай, б. Ваўкавыйскага пав. Троцкага в-д. 103 адв.
Жабка Островский Олехно, б. Наўгародскага пав. Вiленскага в-д. 37
Жабокрицкий Ивашко, б. Валынскай з-лi 202 адв.
Жабокрыцкий Яцко, б. Валынскай з-лi 208 адв.; с. 28, 30

МІФАЛОГІЯ

У традыцыйных вераваннях Ж. уяўляюцца былымі людзьмі, якія перавярнуліся ў земнаводных у выніку сусветнага патопу ці злоснага пракляцця. Аднак Ж., як правіла, займаюць апошняе месца ў жывёльнай герархіі з улікам апазіцыі добры/дрэнны, прыгожы/брыдкі. У беларусаў шырока распаўсюджаны павер’і пра пераварочванне менавіта ў Ж. вясковых чараўніц. На Магілёўшчыне верылі ў тое, што Ж. чапляюцца за цадзілкі ведзьмаў, калі тыя палошчуць іх у возеры, а самі чараўніцы кідалі  Ж. у балота кавалкі сыру.  З’яўленне Ж. у хаце лічылася кепскім знакам, а ўбачыць іх у сне наагул прадказвала смерць. Выразы “каб табе  Ж. цыцкі дала”, “табе зялёна Ж. зубы пашчытае” ўваходзяць у шэраг найбольш страшных і моцных праклёнаў. “Нечысціня” Ж. адбілася ў “практычна” – міфалагічных парадах не чапаць яе, бо на руках могуць з’явіцца барадаўкі, верылі і ў здольнасць Ж. сурочыць чалавека. У выглядзе гэтай істоты ўяўлялася хвароба,  а медыцынскія маніпуляцыі зводзіліся да “выгнання” яе са страўніка. Забаранялася называць Ж. дзіця да году, іначай яно будзе гарбатым.

Як найяскравая прадстаўніца нізу, Ж. можа быць супастаўлена з верхам і нават яе паходжанне ўспрымаецца як нябеснае. Ж. шырока задзейнічана ў метэаралагічных павер’ях, у абрадах выклікання дажджу (параўн. нанізванне Ж. на галінку, рытуальнае пахаванне Ж., павер’е пра палку, якой разнімалі Ж. і вужа і якая затым магла адводзіць хмары, ды інш.). Нават у казках з’яўленне царэўны – Ж. суправаджаецца грымотамі. Як і пры першым громе, пры пачутым першым веснавым кваканні раілі куляцца. Сцвярджэнне беларусаў, што “Да першага грому Ж. не квакае і зямля не ачышчаецца” захавала гэтыя архаічныя ўяўленні пра складаную ўзаемасувязь верху і нізу, пра Ж. як хтанічна – “нябесную” істоту.

Цікавасць выклікаюць і вераванні заходніх славянаў пра Ж. як хатняга апекуна (дарэчы, яе вобраз перасякаецца з вобразам вужа-дамавіка). Узгадаем і славянскую Ж. – царэўну, што выступае ў казках як татэмны продак, шлюб з якім абяцае творчае пераўтварэнне свету. Я. М. Няёлаў сцвярджае: “Царэўна – Ж. – мастацкі сімвал добрых творчых сілаў прыроды”.

Забойства Ж. у вераваннях магло выклікаць як дождж – рэакцыю неба, так і смерць маці. Улічыўшы жаночую сімволіку Ж., а таксама ўсё вышэй сказанае, можна меркаваць, што за яе вобразам тоіцца зрынутая на зямлю жонка Грымотніка, а іх “паядынак” метафарычна закадаваны ў міфалагічным “тэксце” бусла.

Крыніца: http://rv-blr.com/dictonary?alpha=&authenticity_token=7ac738a48b166025e45f6b2c67b725bd415bc85e&page=1

ЖАБА .

Лужычане, для абароны ад ведзьмы, пэцкалі парог хлява жабіным тлушчам. Як засцярог ад ліхаманкі, у нашыйным засцярогу носяць засушаную галаву жабы. Насімая пры сабе жаба ў рагавой абалонцы, абараняе ад псуты.

ЖАБА

У адным з паданняў сказана, што "жабы — гэта былыя людзi, патопленыя сусветным патопам. У iх, як i ў людзей, па пяць пальцаў на руках i нагах: чатыры доўгiя, а адзiн — кароткi. Прыйдзе час, i яны зноў стануць людзьмi, а мы, тыя, хто жыве цяпер, ператворымся ў жабаў".

Лiчылася, што ў жабаў таксама ператваралiся тапельцы, якiх зацягнулi ў ваду русалкi. У народзе казалi, што такiх тапельцаў можна вярнуць да жыцця, калi пераадолець чароўныя сiлы. Так узнiкла забарона забiваць жабаў — магчыма, загубiш невiнаватую душу.

Паўсюдна лiчылася, што забойства жабы паклiча за сабой працяглыя дажджы. Таму ў засуху выконвалi рытуальнае забойства i пахаванне жабы з надзеяй на доўгачаканы дождж. Часам з той жа мэтай жабу кiдалi ў калодзеж.

Жабу выкарыстоўвалi ў народнай магii, каб навесцi на хату бяду, раз'яднаць людзей.

Па народных уяўленнях, жаба была звязана з галоўнай хатняй кармiцелькай — каровай i яе малаком. Гэта мiфалагiчная сувязь прасочвалася i на бытавым узроўнi: для таго, каб на больш працяглы час захаваць малако, у збан кiдалi (саджалi) жабу. Таксама лiчылася, калi без падставы забiць жабу, у каровы знiкне малако.

Паўсюдна жанчынам забаранялася браць у рукi жабу, iнакш хлеб не будзе ўставаць. Лiчылася, калi пад печкай сядзiць жаба, хлеб не атрымаецца.

Аксана КАТОВIЧ, Янка КРУК

У розных міфапаэтычных сістэмах функцыі Жабы, як дадатныя (сувязь з урадлівасцю, прадукцыйнай сілай, адраджэннем), так і адмоўныя (сувязь з хтанічным светам, морам, хваробай, смерцю), вызначаюцца першым чынам яе сувяззю з вадой, у прыватнасці з дажджом. У схеме дрэва сусветнага ці трох касмалагічных зон Жаба (разам з іншымі хтанічнымі жывёламі прымеркавана адпаведна да каранёў  і да ніжняга свету, першым чынам да падземных  водаў. У адных выпадках Жаба падобна чарапасе, рыбе ці якой-небудзь  марской жывёле, трымае на сваёй спіне свет, у іншых - выступае як адкрывальніца некаторых важных касмалагічных элементаў. У алтайцаў  Жаба выяўляе гару бярозай і камянямі, з якіх здабываецца першы агонь (пар. сонца Ў вадзе, сімвалізуемае выявай Жабы ; г. д.). Часам з Жабай злучаюцца водныя элементы хаосу, першапачатковага глею (ці бруду), з якіх паўстаў свет.

Часам  Жаба  выступае  як памагатая чалавека:  яна паказвае шлях герою,  пераносіць яго праз раку,  дае карысную  параду  і г. д. У той жа час,  Жаба можа сімвалізаваць  хлуслівую мудрасць,  як разбуральніца ведаў і г. д.

Выява  Жабы часта ўводзіцца ў міфалагічныя і казачныя схемы з удзелам і іншых жывёл. У фальклоры розных народаў  Жаба нярэдка з'яўляецца  аб'ектам насмешкі ці  ілюзіі (пар. матыў неартыкуліраванасці  гукаў, якія выдаюцца Жабай.,  у  загадках: "Выпнучы вочы сядзіць, па-французску гаворыць", "Сядзіць Матрона на макрона, не гаворыць - яшчэ цярпіма, а як гаворку пачне, усіх прыкрасць вазьме").

ЖАБА

Жаба  -  нячыстая  жывёла, роднасная  змяі і іншым "гадам".  Жабу  ў некаторых месцах лічаць маці вужа, вераць, што яна гуляе з вужом, як муж з жонкай, і спарваецца з ім. Жаба, якая сем гадоў не бачыла сонца, ператвараецца ў лятучага змея, у жабы ёсць свой цар (з  каронай  на  галаве).  Жаба  здольная ажывіць мёртвага вужа,  а кавалкі рассечанай  яшчаркі зрастаюцца  ўздзеяннем жабінай мачы, Як і змей, жаб  лічаць  атрутнымі.  Яд іх мацней змяінага, але кусаць чалавека ім забаронена  ад  стварэння  свету.  Яны  здольныя паглынаць змяіны  яд і  чысціць  атручаную  змяёй  крыніцу.  Жабам  уласцівая жаночая сімволіка".  З-за падабенства  лап жаб  з чалавечымі рукамі лічаць, што жаба  у мінулым была   жанчынай.  Убачыўшы  ўвесну  першую  жабу,  завуць  яе  "паннай".

Існуе прымета, што ў хаце будзе шмат жаб, калі першым наведвальнікам  на   Каляды,  Новы  год,  Вялікдзень,  Звеставанне  і  іншыя  вялікія  святы   апынецца   жанчына.   Па  народных  уяўленнях,  жабы  - звернутыя  людзі.  Паходжанне  іх, у прыватнасці, злучаюць з людзьмі, патануўшымі падчас сусветнага патопу. Паводле іншай легенды, войска фараона,  якое пераследвала  габрэяў  падчас  іх  зыходу  з  Егіпту  і  патопленае   ў  водах  Чорнага  мора, ператварылася  ў  жаб,  якіх з прычыны  гэтага  завуць"фараонамі". Існуе павер'е, быццам  бы ў самак  жаб  доўгія  валасы  і жаночыя грудзі, а ў самцоў  барада. Прыйдзе  час,  калі яны зноў стануць людзьмі, а цяпер  жывучыя  людзі ператворацца ў  жаб. Таму  біць  жаб  грэх.  Нараджэнне  дзяцей  у польскім  Памор'і тлумачаць  тым, што  бусел  кідае ў печкавую трубу жаб, якія, пройдучы праз комін, набываюць чалавечае аблічча;  у лужычан - тым, што жабы дастаюць з вады маленькіх дзяцей.

У  жаб  часта  бачаць  дух  памерлага,  душу дзіцяці, пахаванага  нехрышчоным,  часам  пры  відзе жаб  у хаце выказваюць пажаданне вечнага спачынку.  З  гэтымі  ж  уяўленнямі  злучана  і распаўсюджана  матывіроўка  забароны  забіваць  жаб: памрэ маці (радзей - сам  забіваючы, яго бацькі ці сваякі).

Забарону  забіваць жаб  тлумачаць і інакш: рука адсохне, будуць хварэць вочы, апухнеш, будзе рваць выпітым малаком, не будзе атрымоўвацца хлеб,  будзеш  есць на "тым свеце" пірог з жабамі, іншыя  жаб пакусаюць ці задушаць,  забітая жаба  сама прыйдзе ўначы і задушыць, а ў дзяўчыны адбярэ прыгажосць.

Часта  лічаць  таксама,  што  забойства жабы  здольна выклікаць дождж. Чыннік  засухі  ў  некаторых  месцах  бачаць  у  тым, што жаба закрыла  крыніцу.  Каб  пайшоў дождж, забіваюць  скачучых жаб   і блох, нанізваюць на нітку і вывешваюць на кусту, прыгаворваючы: "Як гэтыя блохі і жабы павіслі,  каб хмары павіслі". Для выклікання дажджу здзяйсняюць абрадавае забіццё,  а  часам  і  пахаванне  іншых "гадаў":  вужа, гадзюкі, яшчаркі, рака, вошы, казуркі мядзведкі, павука і інш.

Жабы  валодаюць  такой  сілай  погляду, што могуць урачы чалавека ці жывёлу. Калі жаба  глядзіць на чалавека, яна пералічвае яму зубы, і яны ад гэтага выпадаюць. Жаба можа таксама плюнуць чалавеку ў вочы, і ён аслепне.

З'яўленне  жаб   у  хаце  служыць  прадвесцем  прыходу  нежаданых гасцей,  няшчасці,  смерць  ў  хаце.  Сыр  ад  прысутнасці  жаб  у хаце становіцца  наздраватым. Жанчыне нельга  браць жаб  у рукі, інакш хлеб не  будзе у яе атрымоўвацца.  Жаба, якая выскачыла на дарогу перад падарожнікам,  асабліва рыбаком,  абяцае  няўдачу. Калі ў рыбака напачатку лоўлі стануць лавіцца  жабы,  то  рыбы яму не відаць: значыць, "нячыстая" жанчына (г. зн. мела  месячныя)  перайшла праз яго невад.

З  пачаткам  квакання  жаб  злучаны прыметы пра надвор'е. Калі кваканне  прыйшлося  на  скаромны  дзень,  каровы будуць даваць больш малака. Пры першым  вясновым  кваканні  людзі  качаліся  па  зямлі,  каб  быць здаровымі  і  каб  не  хварэла  спіна.  Убачыць першую  жабу у траве – да поспеху,  у  вадзе  - да няшчасця, угару жыватом - да нябожчыка. У палякаў лічылася,  што св. Барталамей (24.VIII) дубцамі ад хмеля заганяе жаб у  балоты,  пасля  чаго  яны  ўжо не квакаюць, бо рты іх зарастаюць глеем.  У жаб  ператвараюцца да вясны старыя ластаўкі, якія перазімавалі ў балоце пад вадой.

Як  і  змяі, жабам  у некаторых месцах прыпісваецца роля хатняга заступніка.  Славакі  верылі, што ў кожнай хаце ёсць свая "гаспадыня" ў выглядзе  жабы.  Па павер'і лужычан, жаба, якая жыве пад парогам хаты, засцерагае, хату  ад  няшчасцяў.  У  абліччы  жабы  можа  з'яўляцца  дамавік.  У  жабу звяртаецца  "змора", якая душыць спячых. У польскай былічке распавядаецца пра тое, як  грыбы  маслята ператварыліся ўначы ў жаб і душылі спячае дзіця,  якое  пасля  гэтага  захварэла  ліхаманкай  і вылечылася толькі тады,  калі пратыкнулі верацяном велізарную жабу, якая хавалася за печчу.

Жабу  нярэдка  ўспрымаюць  як  злога духу, здольнага наслаць чары на чалавека.  Такая  жаба, па павер'ях, не гарыць у агні. У выглядзе велізарнай жабы можа здацца вадзянік і баннік. Жаночыя духі "багінкі", якія падмяняюць немаўлятаў,  таксама  могуць прымаць выгляд жаб. Аднак часцей за ўсё ў жабах  бачаць  звернутых  ведзьмаў.  У  гэтым  абліччы  яны пранікаюць у хлеў і адбіраюць  малако  ў  чужых  кароў,  высмоктваючы яго з вымя. Праклятая бацькамі  ці нехрышчоная дзяўчына, па народным павер'і, ператвараецца  ў  "жабу-кароўніцу",  якая  па  начах  выходзіць з вады выдойваць кароў. Калі карова доіцца крывёй, кажуць, што яна наступіла на жабу  ці спала  на  змяіным  месцы.  У  наваколлях Кракава, паводле мясцовага падання,  пад парай ліп, пакінутых ад парку графа Патоцкага, жыла жаба  з  чалавечым  целам, якой раз у год у Святую пятніцу адна жанчына  кідала  лісточкі  асвячонай зеляніны, з-за чаго яе каровы давалі шмат малака.

Жабе  уласціва  шлюбная  сімволіка.  У  казцы "Начныя бачанні” вандроўца  бачыць  уначы  ў  спальні  ў  шчаслівых мужоў жабу, якая скача  то  на  мужа,  то  на  жонку.  Разнастайнае  выкарыстанне жаб  у любоўнай  магіі.  Напрыклад,  хлопец ловіць у балоце жабу, першую якая падала голас  на  ўзыходзе  сонца,  праколвае  яе іголкай з ніткай, а затым неўзаметку  прасоўвае  гэту  іголку  скрозь  падол спадніцы ўпадабанай яму дзяўчыны.  Пра  дзяўчыну, якая зацяжарыла  па-за  шлюбам,  кажуць,  што яна аб'елася  жабамі.

Магічнымі ўласцівасцямі валодае палка, якой разбаранілі змяю і жабу: з яе дапамогай разбураюць шлюб, любоўныя адносіны, палягчаюць цяжкія роды, адхіляюць  градавую  хмару,  уціхамірваюць  змагаючыхся  ворагаў, выйграюць суд, выгодна  здзяйсняюць  гандлёвыя  ўгоды.  Жабу  кладуць  за пазуху, каб не баяцца   казыты.   У   харватаў  існуе  павер'е,  што  жаба  валодае "разрыў-травой",  і  калі расстарацца яе, то можна будзе адкрываць любыя  замкі.  З  дапамогай  жаб  насылаюць псуту. Так, каб асляпіць каго-небудзь, шаруюць  гэтаму  чалавеку дзверы  жабіным тлушчам; зашываюць яго воласам вока  жабе  і  кладуць  яе  пад камень; закопваюць пад парог вока жабы, а потым выкопваюць яго, труць у парашок і падмешваюць у пітво.

Літ.: .:  Миловидов  Ф.  Ф.  Жаба  и  лягушка  в народном миросозерцании,

преимущественно малорусском. Харьков, 1913; Судник Т. М., Цивьян Т. В.

О  мифологии  лягушки  (балто-балканские  данные)  // Балто-славянские

исследования - 1981. М., 1982.

Крыніца: http://bufodo.apus.ru/text/encyclop2.html

Жабы

ГЭТА БЫЛЫЯ людзі, затопленыя сусветным патопам;  у іх, як і у людзей, па пяць пальцаў на руках і нагах: чатыры доўгіх, а адзін кароценькі. Прыйдзе час, і яны зноў стануць людзьмі, а мы, цяпер жывучыя, звернемся ў жаб. Па іншых  вераваннях, жабы - праклятыя Богам ці чалавекам людзі. Біць іх - вялікі грэх.

Кажуць таксама, што жабы  адбыліся ад праклятых матулямі дзяцей.

Хто заб'е жабу, таму на тым свеце пададуць  пірог з жаб.

Забіваць жаб таксама баяцца таму, што яны могуць учапіцца ў таго, хто захоча гэта зрабіць, і тады жабу  нічым не адарвеш, прыйдзецца з ёй і паміраць.

Калі забіць жабу,пойдзе безперарыўны  дождж.

Каб адпомсціць каму-небудзь, вядзьмак бярэ жывых змей і жаб, высушвае іх у печы, расцірае ў мелкі  парашок, завязвае парашок  у палатно і кладзе  ў гной. Праз некаторы час з кожнай парушынкі ўтворыцца нашчадства. Толькі што нарадзіўшыхся стварэнняў раскідваюць па дварах, дзе яны размножваюцца  да немагчымасці. Некаторыя падсыпаюць такі парашок у пітво сваім ворагам, і ў вантробах нешчасных ахвяр  з'яўляюцца гнёзды жаб і змей. Пакутнікі абкладваюць грудзі і жывот ягадамі  свежай маліны і суніцы, мяркуючы,што ад гэтага гады выпаўзуць вонкі.

Выяву  вялікай жабы  прымае д'ябал падчас абрада прыняцця ў ведзьмакі. Чалавек, выраўшыйся  стаць ведзьмаком, ідзе ў лазню, кладзе пад пяту крыж і адракаецца ад Бога, абяцаючы душу сатане. Пасля гэтага з-пад палка выскачыць жаба: спачатку маленькая, потым стане расці, расці  і разрасцецца на ўсю лазню.Тады настаўнік-чарадзей загадае прынімаемаму залезці у разяўленую пашчу жабы - і той  зробіцца ведзьмаком.

ЖАБДАР

Жабдар - Па вераваннях  ,буратаў, непамернай велічыні змея Жабдар (ці Забдар) ахоўвае ўваход у царства Мёртвых. Знаходзіцца гэты ўваход каля Шаманскага каменя, у вытокаў Ангары, уздоўж якой і працягнуўся змей.

ЖАБЕР-ТРАВА

Міфічная цудатворная зёлка, аповед пра якую пераказаў Я. Баршчэўскі ў сваёй кнізе “Шляхціц Завальня”. Ж. – т. расце на дне глыбокага возера сярод вострых камянёў і водарасцяў у валоданнях духа Фараона – аднаго з васьмі цыганскіх духаў, якія ўплываюць на людзей. Апоўдні, у ясны, сонечны дзень, у самую спёку Ж. – т. свеціцца пад вадой, бы ясная зорка. Калі сарваць яе ў гэты момант, то можна стаць уладальнікам цудадзейнай моцы гэтай расліны. Перад ёю губляе сваю сілу нават агонь, таму яна выкарыстоўвалася для тушэння пажараў і засцерагання ад іх. Лісцік Ж. – т., прыкладзены да скроні, нібы здымаў з вачэй нябачную занавесу, і яны пачыналі зусім іначай глядзець на свет і бачыць будучыню.

(“Кветачкі на жабрацу блакітным колерам цвітуць, расце жабрэц на пяску”); жабур “раска (Lemna)”, жабер, жабор, жабер’е “жабнік” – густыя водарасці, якія зацягваюць паверхню вады; жабернік “незабудка балотная” – зёлка з маленькімі светла – сінімі кветкамі; жаб’ёрка “расліна павітуха” – калючая расліна, што расце ў жыце, а таксама больш аддаленыя, такія, як жабнік “жабер, раска (?)”, “жабнік (Hydrocharis),

рус. водокрас”, “Дуброўка серабрыстая (Potentilla argentea)”;

жабіные очкі “ сінія пралескі”. Частка з гэтых раслін, відавочна, звязана з вадой. На ўтварэнне міфалагічнага вобразу Ж. – т., безумоўна, паўплывала блізкасць да літоўскіх слоў з асновай на zib-: ziburys “святло, агонь”, zibeti “блішчэць, свяціць, ззяць”, zibuokle, zibute “пралеска” (параўн. бел. дыял. Жабіны вочкі!) і, нарэшце, zibulys, бел. дыял. Жыбулька “зябер, жабер” – усе з матываванай семантыкай “бляску”, “ззяння”, што з’яўляецца галоўнай азнакай і міфічнай Ж. – т.

Крыніца: http://rv-blr.com/dictonary?alpha=&authenticity_token=7ac738a48b166025e45f6b2c67b725bd415bc85e&page=1

Падрыхтавала Галіна Арцёменка