Насі (народ)

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Насі (кіт. 纳西族, піньінь Nàxī Zú) - народ у Кітаі. Колькасць - 308 839 чалавек (2000, перапіс). Жывуць у правінцыі Юньнань (300 000) і Сычуань. Уваходзяць у 56 афіцыйна прызнаных народаў Кітая. Мова ставіцца да тыбета-бірманскай групы моў.

Рэлігія - тыбецкі будызм, даасізм, шаманізм; існуюць перажыткі і больш старажытных вераванняў (асабліва культ дрэў). Асноўны занятак - земляробства (рыс, кукуруза).

У насі захоўваецца самабытная матэрыяльная культура (зрубнае жыллё, адзежа і г. д.) і ў значнай долі матрыярхат (з пераважнай уласнасцю жонак на хату і зямлю; у народнасці мосо, этнічна адрознай, аднак уключанай Пекінам у нацыянальнасць насі, таксама распаўсюджаны звычай "прыходных мужоў" і г. д.), які робіць іх папулярным аб'ектам вывучэння этнографаў.

Ужо звыш тысячы гадоў карыстаюцца (цяпер якое зводзіцца) піктаграфічным пісьмом дунба (каля 1000 знакаў) і складовым пісьмом гэба, на якіх маецца ўласная літаратура.

Нататкі

Літаратура

Спасылкі

Насі

НАСІ, на, нажу (саманазва), мосе, мосо (старыя кітайскія назвы), народ у Кітаі (у правінцыі Юньнань, а таксама ў суседніх раёнах, у тым ліку Сычуані і Тыбета). Колькасць 290 тыс. чалавек. Кажуць на мове насі цэнтральнай групы сіна-тыбецкай сям'і. Звыш тысячы гадоў існуе піктаграфічны ліст дунба (каля 1 тыс. знакаў), а таксама складовы ліст гэба, літаратура на іх.

Рэлігія насі блізкая тыбецкай рэлігіі бон. Своеасаблівасць мае секта даба. У раёне Нінлан і ў Сычуані — будызм.

Этнагенетычна злучаны са старажытнымі дыцянамі, якія мігравалі з поўначы на поўдзень. У IV веку на мяжы сучаснай правінцый Сычуань і Юньнань жылі моша, у IX веку — мосе мань. Продкі насі тады не мелі дзяржаўнасці, пазней уваходзілі ў склад Тыбета, Наньчжао, затым Кітая.

Асноўныя традыцыйныя заняткі — ральнічае земляробства (пшаніца, ячмень, кукуруза, рыс, бульба, бабовыя, каноплі, бавоўна), жывёлагадоўля, лясныя здабычы, металаапрацоўка, ткацтва. Развіты паляванне, збіральніцтва, асабліва лекавай травы.

Жыллё драўлянае, каркасна-слупковай канструкцыі, у гарах — срубное, упрыгожана разьбой і размалёўкай.

Аснова ежы — збожжавыя, гародніна, мяса.

Мужчынская адзежа — куртка і парткі, жаночая — кофта, доўгія парткі, у раёне Нінлан — спадніца, паверх - накідка.

Сям'я малая, патрыярхальная, жанчына не мела права ўспадкоўвання. У раёне Нінлан і ў Сычуані захавалася матрылінейная арганізацыя, рысы дыслакальнага шлюбу, выпадкі паліандрыі і палігаміі.

Традыцыйныя вераванні — шанаванне духаў неба, зямлі, агню, вады і інш., культ продкаў. Абрадавыя дзеянні выконваў шаман дунба. Насі славяцца выкананнем танцаў, музыкі. Захаваўся вусновы фальклор.

Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з насіямі

в. Насыцк>Менская вобласць > Мар’іна Горка > Талькоўскі

в. Насілава>Менская вобласць > Маладзечна >Цюрлеўскі

х. Насалі> Менская вобласць > Стаўбцы> Рубежавіцкі

в. Насовічы>Менская вобласць > Мядзел >Сырмежскі

в. Насовічы > Менская вобласць > Валожын >Бабровіцкі

в. Насачы>Віцебская вобласць > Гарадок>Стадолішчанскі

в. Насыры > Віцебская вобласць > Глыбокае > Залескі

в. Сасновая Наспа >Віцебская вобласць > Ліёзна >Крынкаўскі

х. Насовічы>Гарадзенская вобласць > Воранава >Радунскі

в. Насовічы> Гомельская вобласць > Калінкавічы >Зеленоцкі

в. Насовічы> Гомельская вобласць > Добруш > Насовіцкі

в. Наспа> Гомельская вобласць > Буда-Кашалёва>Губіцкі

в. Наспа> Гомельская вобласць > Буда-Кашалёва> Губіцкі

Прозвішча: Насакін, Насалеўскі, Насілоўскі, Насовіч – старажытныя беларускія шляхецкія роды.

Насекін, Насонаў, Насунаў, Насыраў

Са спісу войска ВКЛ 1528 года:

Насевiч В., с. 404
Насутович Миклаш, б. Мерацкага пав. Троцкага в-д. 95 адв.
Носиловская Войтеховая, панi, удава 15 адв.
Носиловская Яновая Юрьевича, панi, удава 15 адв.
Носиловский Андрей Войтехович, п. 13 адв.
Носиловский Войтех Юрьевич, 13
Носиловский Станислав Войтехович, 11 адв.
Носиловский Ян Войтехович, 11 адв.
Носовая Михайловая, б. Мерацкага пав. Троцкага в-д. 95
Носович Андрушко, б. Ейшышскага пав. Троцкага в-д. 88
Носович Богдан, б. Радунскага пав. Троцкага в-д. 92
Носович Гапон, сакольнiк Наўгародскага пав. 41
Носович Микяй, б. Радунскага пав. Троцкага в-д. 92
Носович Петр, б. Радунскага пав. Троцкага в-д. 92
Носович Стас, б. Гародзенскага пав. Троцкага в-д. 100 адв.;с. 42,95
Носович Юрий, б. Ейшышскага пав. Троцкага в-д. 89
Носович Юрьи, б, Гародзенскага пав. Троцкага в-д. 100 адв.;с. 42, 95

Геаграфічныя назовы за мяжой, злучаныя з насіямі

Нассау — Багамскія  Астравы

МІФАЛОГІЯ.

Н., як і іншыя часткі твару чалавека, станавіўся своеасаблівым правадніком і сігналам рознага роду паведамленняў. Сверб у Н. прадказваў падзеі пераважна жыццёвага плану – смерць ці нараджэнне. Распрацаваны нават цэлы каляндар, дзе чыханне інтэрпрэтавалася ў залежнасці ад дня тыдня. У еўрапейскіх вераваннях чалавек чыхае таму, што яго ноздры казыча душа продка.

У антрапамарфічнай мадэлі свету Н. азначае гару (сімвал сярэдзіны) і напаўняецца фалічным сэнсам.

Крыніца: http://rv-blr.com/dictonary?alpha=&authenticity_token=7ac738a48b166025e45f6b2c67b725bd415bc85e&page=1

Да насення заўсёды ставiлiся як да сiмвала ўрадлiвасцi, будучынi, працягу жыцця. Добрыя гаспадары ведалi законы аграномii i бездакорна iх выконвалi.

Зерне, нарыхтаванае на насенне, захоўвалi так, каб нiхто не змог узяць з яго нават жменi.

Акрамя таго, ведаi, што з зерня, якое захоўвалi на засеўкi, нельга пячы хлеб, прадаваць цi пазычаць яго камусьцi.

Сухое зерне лепей пераносiць восеньскiя i зiмовыя маразы.

Насенне трэба адмяраць «з верхам», тады i расцi будзе «з вехам».

Пры продажы зерня гаспадар абавязкова адсыпаў у пусты засек тры жменi, каб у яго гаспадарцы насенне нiколi не зводзiлася.

Мяхi з насеннем не зашывалi, а завязвалi, каб «не зашыць» прарастанне насення ў зямлi, i каб колас добра «завязваўся».

Дзяўчатам i жанчынам катэгарычна забаранялася сядаць на мяхi з насеннем.

Калi насенне аказалася дрэнным, няўродным, лiчылася, што жменя ўкрадзенага ўраджайнага зерня верне няўроднаму моц i дасць добры ўраджай.

Існавала жорсткая забарона перасыпаць рэшткi насення з меха ў мех. Лiчылася, што ў такiм выпадку на хлеб будзе няўрод: «толькi з мяшка ў мяшок зерне перагонiш».

Той, хто сеяў зерне, не перасыпаў яго з рукi ў руку – прыкмета да няўроду. Нельга хлеб «ганяць» задарма.

Таксама нельга было сеяць на адным полi старое i новае насенне.

Калi з намалочанага хлеба зрабiць дзе-небудзь у гумне цi асецi кавалак страхi, гаспадарка заўжды будзе мець хлеб.

Каб у жыце не было так званых «ражкоў», з насення пасля веяння не трэба збiраць каласкоў.

Сеючы поле, прытрымлiвалiся пэўнага часу, умоў надвор’я, мясцовага клiмату.

Автор: «Звязда».

Нас’ён

Ёсць трава нас’сон, расце  на раменскіх месцах, на добрых землях пры ляшчынах, ростам у калена, колер чырванаваты, лісточкі, што стрэлкі ці што стрэльнае жалеза, наверсе стручкі, а ў стручках семечка, корань белы. І тая трава ад соннай мроі і ўсякай скрухі нутраной, а семечка добрае, у каго бель на вачах, сціраць з мёдам, дапаможа Бог. (Лицевой травник конца XVIII в)

Трава насон расце па ўзлесках, на добрай зямлі пры ляшчыне. Ростам з калена, колерам чырвоная, лісточкі, што наканечнік стралы, зверху струкі, а ў іх семечкі, корань жа белы. Добрая пры ўнутраных хваробах: семечка расцерці на мёду і памазаць тым, у каго на вачах бяльмо. (ЦЕРКОВНЫЙ ТРАВНИК . Христианский)

Падрыхтавала Галіна Арцёменка