«Баварский географ».

Ёсць так званы Geographus Bavarus, "Баварскі географ". Гэта дакумент на двух лістах, які быў выяўлены ў 1722 годзе ў Баварскай дзяржаўнай бібліятэцы ў Мюнхене. Рукапіс утрымоўвае трактат пра геаметрыю Боэцыя….

…Сам рукапіс ставіцца, па палеаграфічным дадзеным, да IX стагоддзя. Лісты 149 і 150, якія ўтрымоўваюць "Descriptio", каля 850 года былі ўлучаны ў склад больш шырокага рукапісу, які належаў манастыру Райхенау на Бодэнзее. Такім чынам, "Descriptio" дажыла да гэтага часу.

Можна нават сказаць дакладней. Як усталяваў Б.Бішофф, палеаграфічны рукапіс выразна датуецца першай паловай сярэдзіны  IX ст. і напісаны ў скрыпторыі швабскага манастыра Райхенау. Паўднёванямецкае паходжанне помніка пацвярджаецца і дадзенымі самой крыніцы - характэрным параўнаннем памераў зямлі прусаў з адлегласцю паміж рэкамі Энс і Рэйн. Адносна мэт стварэння гэтай этнагеаграфічнай цыдулкі сумневаў у гісторыкаў практычна няма: яе складальнік меў на ўвазе місіянерскія мэты царквы.

Цікавячае нас месца ўяўляе сабою прыпіску ў канцы рукапісу. Яно ўтрымоўвае спіс плямёнаў і народаў, што жылі побач з Нямеччынай. Спіс складзены на лацінскай мове і завецца "Descriptio civitatum et regionum ad septentrionalem plagam Danubii", што азначае "Апісанне гарадоў і земляў да поўначы ад Дуная". Падкрэслім: да поўначы ад ДУНАЯ. Гэта каб у далейшым не расцякацца па ўсёй карце Еўропы аж да Волгі.

Назовы прыведзены на лацінскай мове і даволі моцна скажоны. Але можна паспрабаваць расшыфраваць хоць бы частку з іх.

Вось тэкст:

Descriptio ciuitatum et regionum ad septentrionalem plagam Danubii.
Isti sunt qui propinquiores resident finibus Danaorum quos uocant Nortabtrezi ubi regio in qua sunt ciuitates LIII per ducos partitae. Vuilci in qua ciuitates XCV et regiones IIII. Linaa est populus qui habet ciuitates VII. prope illis resident quas uocant Bethenici, et Smeldingon et Morizani, qui habent ciuitates XI. Iuxta illos sunt qui uocantur Hehfeldi, qui habent civitates VIII. Iuxta illos est regio, quae uocatur Surbi in qua regione plures sunt quae ha bent ciuitates L. Iuxta illos sunt quos uocantur Talaminzi, qui habent civitates XIIII. Betheimare in qua sunt civitates XV. Marharii habent ciuitates XI. Vulgarii regio est inmensa et populus multus habens ciuitates V. eo quod multitudo magna ex eis sit et non sit eis opus ciuitates habere. Est populus quem uocant Merehanos, ipsi habent ciuitates XXX. Iste sunt regiones quae terminant in finibus nostris. Isti sunt qui iuxta istorum fines resident. Osterabtrezi, in qua ciuitates plusquam C sunt. Miloxi, in qua ciuitates LXVII. Phesnuzi habent ciuitates LXX. Thadesi plusquam CC urbes habent. Glopeani, in qua ciuitates CCCC aut eo amplius. Zuireani habent ciuitates CCCXXV. Busani habent ciuitates CCXXXI. Sittici regio inmensa populis et urbibus munitissimis. Stadici in qua ciuitates DXVI populusque infinitus. Sebbirozi habent ciuitates XC. Vnlizi, populus multus, ciuitates CCCXVIII. Neriuani habent ciuitates LXXVIII. Attorozi habent CXL VIII, populus ferocissimus. Eptaradici habent ciuitates CCLXIII. Vuillerozi habent ciuitates CLXXX. Zabrozi habent ciuitates CCXII. Znetalici habent ciuitates LXXIIlI. Aturezani habent ciuitates CIIII. Chozirozi habent ciuitates CCL. Lendizi habent ciuitates XCVIII. Thafnezi habent ciuitates CCLVII. Zeriuani quod tantum est regnum ut ex eo cunctae gentes Sclauorum exortae sint et originem sicut affirmant ducant. Prissani ciuitates LXX. Velunzani ciuitates LXX. Bruzi plus est undique quam de Enisa ad Rhenum. Vuizunbeire. Caziri ciuitates C. Ruzzi. Forsderen. Liudi. Fresiti. Serauici. Lucolane. Vngare. Vuislane. Sleenzane ciuitates XV. Lunsizi ciuitates XXX. Dadosesani ciuitates XX. Milzane ciuitates XXX. Besunzane ciuitates II. Verizane ciuitates X. Fraganeo ciuitates XL. Lupiglaa ciuitates XXX. Opolini ciuitates XX. Golensizi ciuitates V.
Sueui non sunt nati, sed seminati.
Beire non dicuntur bauarii, sed boiarii, a boia fluvio.

Пераклад І.В.Дз’яканава ўсё па тым жа сайце http://www.vostlit.info:

Крыніца: http://pereswet.com/publish/bayern.html

Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з гавалянямі

в. Гавяды>Магілёўская вобласць > Шклоў > Талкачоўскі

в. Гавейкі > Віцебская вобласць > Браслаў >Слабодкаўскі

в. Гаўраны > Віцебская вобласць > Браслаў >Відзаўскі

в. Гаўраны > Віцебская вобласць > Браслаў >Дрысвяцкі

в. Гаўлі > Гомельская вобласць > Буда-Кашалёва>Старабудскі

в. Гаўлі>  Гомельская вобласць > Буда-Кашалёва > Патапаўскі

в. Гаўлі>  Гомельская вобласць > Чачэрск >Патапаўскі

Прозвішчы: Гаўдзілевіч – герба Прус I, Гоўвальд , Гаўронскі, Гавяноўскі -  герба Ліс  - старажытныя беларускія шляхецкія роды.

Гавяда,

Са спісу войска ВКЛ 1528 года

Гавсович Сенько, б. Наўгародскага пав. Вiленскага в-д. 36 адв.
Говенович Гедговд, б. Ковенскага пав. Троцкага в-д. 75
Говенович Юрий, б. Анiкшценскага пав. Вiленскага в-д. 74
Говенович Ян, б. Пянянскага пав. Вiленскага в-д. 70
Говинович Михало, б. Вяленскай вол. Жамойцкай з-лi 235 адв.
Говолински Мартин, б. Слонiмскага пав. Троцкага в-д. 105 адв.

Геаграфічныя назовы за мяжой, злучаныя з гавалянямі

Havel, p. Гавола – Нямеччына

Гавейя (порт. Gouveia) - Партугалія

Гавана — Куба
Гаўр — Францыя

МІФАЛОГІЯ

ГАВЯДА
(Назовы жывёлы ў беларускай мове)

жывёла, свойская скаціна (каровы, авечкі)

жывёла ж., жывёліна ж. адзінк. — пераважна паўдн. зах. д. (ДАБМ, АЛА, СПЗБ, Мат. Гарадз., Бялькевіч, Станкевіч),
жывіна ж. — Гарадз., зах.-пал. г. (ДАБМ, АЛА, Мат. Гарадз., ЖС, Сцяшковіч, Шаталава, Тарнацкі),
жываціна ж. — Гарадоц., Кобр. (АЛА),
скаціна ж., скацініна ж. адзінк. — агульн. (ДАБМ),
скот м. — агульн., пераважна ўсх. з. (ДАБМ),
худоба ж., худобіна ж. адзінк. — паўдн.-усх. з., зах.-пал. г. (ДАБМ, Тарнацкі),
тавар м., таварына ж. адзінк. — паўдн.-усх. з. (ДАБМ, АЛА, ТС, З нар. сл., Мат. Гом., Янкоўскі, Шаталава, Тарнацкі),
таварац м. — Лельч. (НЛГ),
гавяда (гаўяда) н. — Старадарож., Люб., Слуц., Лун., Жытк., Краснап. (ДАБМ, АЛА, СПЗБ, СЦБ, З нар. сл., Тарнацкі),
гоўе н. — Петр. (З нар. сл.),
гаўя н. — Слуц. (ДАБМ),
быдла н., быдліна ж. адзінк. — паўн.-зах. з. (ДАБМ, АЛА, СПЗБ, Тарнацкі),
набытак м. — Маст., Свісл., Карэл. (АЛА, Сцяшковіч),
стычына ж. — Мёр. (АЛА).

адна жывёліна:
шарсціна ж. экспр. — Лёзн., Слаўг., Стол. (ДАБМ, АЛА, ТС),
хасціна ж. 'пражэрлівая жывёліна' — Саліг. (Н. сл-сць),
ваўкарэзіна ж., ваўковіна ж. 'парваная ваўкамі жывёліна' — спарадычна агульн. (Мат. апыт.),
здыхала н. эмац., здыхля ж. эмац., здыхляціна ж. эмац. 'слабая або худая жывёліна' — спарадычна агульн. (Мат. апыт.),
скрап м. 'худая, запушчаная жывёліна' — Гарадз. (ЖНС),
хабэта ж. 'старая жывёліна' — Ваўк. (Сл. Гарадз.),
ведамнік м. 'жывёла вядомай пароды' — Мсцісл. (Юрчанка).

жывёліна мінулагодняга прыплоду:
леташак м. — Рэч., Гом., Чач., Мсцісл. (Мат. Гом., Юрчанка, Насовіч),
пярэзімак м. — агульн. (СПЗБ, З нар. сл., Янкоўскі, Шаталава),
перазімовак м. — Барыс. (СПЗБ),
гадун м. — Астр., Старадарож., Чэрв. (СПЗБ),
гадунец м. — Пух. (СПЗБ),
выпустак м. — Гл., Нараўл. (З нар. сл., Янкоўскі),
гадавік м. — Мсцісл., зах.-бран. р. (Юрчанка, Растаргуеў).

жывёліна гэтага году:
сёлетак м. — Мядз., Мсцісл. (НС, Юрчанка, Насовіч),
сёлеташак м. — усх.-маг. р. (Насовіч),
сёлетка ж. — усх.-маг. р. (Насовіч),
сігалетка ж. і м. — Ушацк. (НЛ),
пералетак м. — Гл., усх.-маг. р. (Янкоўскі, Бялькевіч),
летавік м. 'прыведзеная летам' — Мсцісл. (Юрчанка),
вясняк м. 'прыведзеная ўвесну' — усх.-пал. р. (ЖС),
асянчук м. 'прыведзеная ўвосень' — Касц., Клецк. (НЛ, Янкоўскі).

жывёліна двухгадовага ўзросту:
двухлетак м. — Гарадз. (Сл. Гарадз.),
другак м. — паўн. р. (Каспяровіч).

жывёліна трох год:
трацяк м. — Віл., Гарадз., Стол., Жытк., Петр., Лельч., паўн. р., зах.-бран. р. (ТС, З нар. сл., Каспяровіч, Растаргуеў),
трацязімак м. — Ваўк., Вілен. р. (СПЗБ, Мат. Гарадз.).

маладая жывёла (у сукупнасці):
маладняк м. — агульн. (АЛА, Насовіч).

Крыніца: http://slounik.org/160388.html

Жывёлагадоўля

В.Я.Петрухін

Жывёлагадоўля - асноўны (пасля земляробства) традыцыйны і найболей рытуалізаваны занятак славян. Практычна ўсе каляндарныя звычаі, злучаныя з земляробствам, уключаюць рытуальныя дзеянні, злучаныя з урадлівасцю і дабрабытам скаціны (у тым ліку кармленне рытуальнымі стравамі і  г.д.). Да спецыялізаваных жывёлагадоўчых свят ставяцца першы выган скаціны (на Юр’яў дзень), конскае свята (дзень св. Флора і Лаўра, дзень св. Тодара ў паўднёвых славян;), каровіны імяніны (на дзень св. Ўласа;), свіное свята (дзень св. Васіля Кесарыйскага) і інш.

Адпаведна заступнікамі Жывёлагадоўлі лічацца святыя Юрай, Мікалай, Ўлас: апошнім меркавана замянілі ў народнай традыцыі паганскага скотнага  бога - Воласа. Адмысловыя абрады здзяйсняліся ў сувязі са злучкай, цяленнем, купляй-продажам, даеннем, забоем скаціны, стрыжкай авечак і  г.д. У абрадах, злучаных з пашай скаціны, адмысловую ролю адыгрывала міфалагізіраваная постаць пастуха. Магічным шляхам імкнуліся засцерагчы быдла ад хвароб (пар. Каровіна Смерць, Абворванне), ад дзікіх звяроў, нячыстай сілы, асабліва дамавіка, ведзьмы і інш. Самі хатнія жывёлы надзяляліся сімвалічнымі ўласцівасцямі - увасаблялі багацце, урадлівасць і лічыліся адначасова хтанічнымі істотамі (конь, каза і інш.), злучанымі з "тым светам"; выкарыстоўваліся як ахвярныя жывёлы (пар. Ахвяра, Курбан).

Літ.:

Журавлев А.Ф. Домашний скот в поверьях и магии восточных славян . М . , 1994.

Карова.

У пастухоўскую эпоху ў славян карова - адна з першых і найбуйная  з сельскагаспадарчых жывёл. Статак гладкіх кароў параўноўваецца  са шчыльнымі белымі аблокамі на небасхіле, лічылася першым багаццем жывёлагадоўца. Нездарма ў шматлікіх індаеўрапейскіх мовах слова "гроша" і "быдла" гучаць аднолькава. Санскрыцкі корань "go" (як, напрыклад, у слове - гавядо) азначаў галоўныя сілы прыроды - неба, зямлю і сонечныя прамяні.

Карова - харчавальная стыхія, маці і карміцелька, вясновая дажджавая хмара, якая выцякае жыватворнай вільгаццю, равучая ўраганнымі вятрамі. Дождж і раса - малако нябеснай каровы, ім прыпісваліся чароўныя ўласцівасці, як і звычайнаму малаку. Белая карова,  сімвалізавала ранішнюю зорку, чорная - ноч і цемру. Рагамі гэтай каровы служыў месяц. Чорная карова ўвесь свет падужала - загадка, адказ на якую - ноч.

З чорнай каровай злучаны і жудасная выява славянскага дэмана - Каровінай Смерці. Гэты цёмны рагаты дух абыходзіць статкі, заражаючы іх небяспечнымі хваробамі. Яе з'яўленнем тлумачылі масавы невытлумачальны мор скаціны. Ведзьмы часам дояць кароў, задайваючы  да смерці

Але светлыя каровы - гэта лёгкія світальныя аблокі, якіх Світанак выганяе ранкам на нябесную пашу.Іх малако - гэта раса, у гаючыя ўласцівасці якой так верылі нашы продкі.Час каровы - сярэдзіна вясны. Колеры - белы, чорны, руды пагаворкі  і прыметы:

-         Купіў мужык карову, прывёў дахаты, стаў даіць, глядзь, а гэта  бык;  так таму  і быць.

-         Доўгі ў каровы язык, ды не загадалі гаварыць.

-        Тая б карова маўчала, што пад мядзведзем бывала.

-         І адна карова, да жэрці здарова.

-         Якая карова ўпала, тая па тры удоя давала.

-         Качка ў спадніцы, курачка ў боціках, качар у завушніцах, карова ў рагоже, ды ўсіх дарожэ.

-         Карова бязрогая, лоб шырокі, вочкі вузенькія, у статку не пасвіцца, у рукі не даецца – (мядведзь).

-         Чорная карова ідзе ўвечары наперадзе статка - да непагадзі, пярэстая - да зменнага надвор'я, белая ці рудая - да вёдра

Карова

Карова - гэта не проста жывёла. Гэта знак. Гэта карміцелька, выратаванне ў галодныя часы. КАРОВА - жывёла, намаляваная  на дзяржаўных знаках Андоры, Ісландыі, Непала і шэрагу іншых краін. Карова - святая жывёла ў Індыі. Карова  сімвалізуе Вялікую Маці, усіх багінь Месяца ў іх пажыўным аспекце, прадуктыўную сілу зямлі, множнасць, дзіцянараджэнне, матчын інстынкт. Рогі каровы - гэта Месяц у няпоўнай фазе. Уяўляючы як Месяц, так і бажаствоў зямлі, карова - жывёльнае і нябеснае, і хтанічнае. У кельтаў хтанічная карова малюецца чырвоным колерам з белымі вушамі. У кітайцаў карова ўвасабляе зямны прынцып, інь, (конь - ян і Неба). У егіпцян карова сімвалізуе Вялікую Маці Хатхор. Двухгаловая карова ўвасабляе Верхні і Ніжні Егіпет. Ногі Нябеснай Каровы Нут, Уладаркі Нябёсаў, - гэта чатыры бакі свету, а на яе целе размяшчаюцца нябесныя зоркі. Хатхор, Ізіда і Нут могуць малявацца або ў выглядзе кароў, або з каровінымі рогамі. У грэкаў у выяве каровы паўстаюць Гера і Іо. У індусаў карова - святая жывёла, сімвалізуючая пладавітасць, багацце, зямлю. Нандзіні  - карова, якая выконвае жаданні і даючая малако і эліксір. Адыці  - Усёахопная Карова Прытхіві.

Сімвалізуючы зямлю, карова з'яўляецца з нябесным быком. Чатыры ногі Святой Каровы - гэта чатыры касты. Нецельная чорная карова прысвечана багіні няшчасця і хваробы Ніррыці. У скандынаваў першапачатковая  карова-карміцелька паўстала з лёду і лізала яго, каб зрабіць першага чалавека.

Каровы былі святымі жывёламі багіні Хатор. Бо самога цара часта звалі быком, то карова сімвалічна заняла становішча яго маці. У міфе, у якім паведамляецца пра чароўнае паходжанне ўладара, святая карова Хесат корміць грудзьмі юнака. Міфалагізацыя  жывёлы засноўваецца на глыбокай пашане нябеснай каровы, якая злучала неба з замагільным светам і тым самым гарантавала працяг жыцця. Так сядушкі, на якіх ляжалі насілкі падчас пахаванняў, набылі аблічча каровы. Як маці быка Апіса і бога Анубіса Хесат у абліччы каровы карысталася асаблівай павагай.

Чорная карова.

З  чорнай каровай злучана  жудасная выява славянскага дэмана - Каровінай Смерці. Гэты цёмны рагаты дух абыходзіць статкі, заражаючы іх небяспечнымі хваробамі. Яе з'яўленнем тлумачылі масавы невытлумачальны мор  скаціны. Ведзьмы часам дояць кароў, задаіваючы  да смерці.

Чорная карова ідзе ўвечар наперадзе статка - да непагадзі, пярэстая - да зменнага надвор'я, белая ці рудая - да вёдра.

Чорная карова сніцца да хваробы ці небяспекі, да страт, даіць яе - да слёз; доеную карову бачыць - да непрыемнасцяў, а надоеную - да спаткання з сябрамі. Калі вы бачыце ў сне даярку,  значыць, сутыкнецеся  з нядобразычлівасцю жанчыны, якой сімпатызуеце.

КАРОВІНА СМЕРЦЬ (чума рагатай скаціны, Чорная Немач) - пярэварацень, які прымае на сябе выяву чорнай каровы, гуляе разам з вясковымі статкамі і напускае на іх псуту. З'яўляецца таксама ў выглядзе коткі, часцей за ўсё чорнай, ці сабакі, часам у абліччы каровінага шкілета (позні знак, які ўзнік  па ўзору  аблічча чалавечай смерці). З Каровінай Смерцю змагаюцца рознымі абрадамі: абворваннем паселішча, забойствам каровы, коткі, сабакі ці часам невялікай жывёлы, ці пеўня (часцей за ўсё шляхам закапвання жыўцом), запальваннем "жывога", г.зн. здабытага трэннем, агню, перагонам скаціны праз роў ці тунэль, выкапаны ў зямлі, тканнём "аднадзённага", г.зн. вытканага ў адзін дзень, ручніка. Пры абворванні часам спяваюць, заклікаючы Каровіну Смерць выйсці з сяла, бо ў сяле ходзіць Вялес, а з распаўсюдам хрысціянства св. Ўлас  (заступнік скаціны). У некаторых месцах, калі  траплялася насустрач якая-небудзь жывёла (котка ці сабака), то яе адразу забівалі як увасабленне Смерці, якая спяшаецца атуліцца ў выглядзе пярэваратня. У Ніжагародскай губерні для агіды заразы сяляне заганялі ўсё быдла на адзін двор, замыкалі вароты і вартавалі да раніцы, а на досвітку разбіралі кароў, пры гэтым лішняя, невядома каму прыналежная карова прымаецца за Каровіну Смерць, яе ўзвальваюць на касцёр і спальваюць жыўцом.

Бык (Бугай)

Н.І. Талсты

Бык - у народнай традыцыі асоба ўшанаваная жывёла, увасабленне сілы; ахвярная жывёла.

У паўднёваславянскай касмалогіі БЫК (часам тур ці вол) - апора зямлі. У Сербіі меркавалі, што зямля трымаецца на чатырох БЫКАХ - чорным (на захадзе), сівым, буланым (на поўдні), белым (на поўначы) і чырвоным (на ўсходзе). Быкі, стоячы ў густой жоўтай вадзе, п'юць яе і ёю насычаюцца, але яны старэюць і слабеюць і аднойчы ў іх падкосяцца ногі, тады зямля дасць расколіны, жоўтая вада пракрадзецца ў іх, і будзе сусветны патоп. Падобныя вераванні вядомы алтайскім, мусульманскім, старажытнаіндыйскай традыцыям.

БЫК як ахвярная  жывёла вядомы на Рускай Поўначы, у Ніжагародскай, Пензенскай і Арлоўскай  губернях. Збіраючы ў свята: (Іллін дзень ці інш.) мужчынскую жывёлагадоўчую братчыну (баль), заколвалі БЫКА, які выкормліваўся ўсёй абшчынай, з'ядалі яго ці раздавалі яго мяса і захоўвалі косткі, якія нібы прыносілі поспех. Аланецкія  паляўнічыя і рыбаловы верылі, што костка "іллінскага" (г.зн. зарэзанага для сакральнай трапезы ў Іллін  дзень) быка патройвае здабычу. Тыя ж аланецкія  мужыкі імкнуліся на балі захапіць кавалак бычынага мяса з косткай, "каб захапіць шчасце", бо з тым, хто мае Іллінскую костку, заўсёды прарок Ілля. Ахвярны БЫК "чырвонага колеру" забяспечвае (праз прарока Іллю) яснае надвор'е падчас жніва і сенажаці. На Арлоўшчыне косці "аброшнага" ("абяцанага") быка пасля братчыны закопвалі ў хляве, "каб не перавадзілася скаціна ў хаце".

У сёлах вакол Кірыла-Белазерскага  манастыра таксама прыносілі ў ахвяру "абяцанага" БЫКА: на храмавае свята (Ражство  Багародзіцы - 8. IX) у дзядзінца заколвалі БЫКА, варылі яго мяса і давалі гэта мяса жабракам, а астатнюю "абяцаную" скаціну прадавалі мяснікам, выгандлеваныя грошы ішлі ў карысць царквы. У той жа дзень, па паданні, прыходзілі перш да царквы алені і прыляталі качкі, а з Вешчвозера выходзілі адмысловай пароды быкі.

У Кастрамскім краі пры хваробах і мору скаціны ўладкоўвалі "Мікольшчыну" ("звалі Вялікага Міколу"). Для гэтага "абяцалі" нованароджанага бычка гадаваць да трох гадоў, каб затым закалоць яго да свята зімовага Міколы і зладзіць абед на ўсю вёску. На Ніжагародчыне абедзенны баль - "Мікольшчына" - з паглынаннем трохгадовага БЫКА прыходзіцца на мясаед, глухую восень ці раннюю вясну. Ва ўсходняй Сербіі ў Іллін дзень рэзалі БЫКА, варылі яго ў вялікім катле і з'ядалі  усім сялом разам на месцы "Пецікладзенці", дзе было пяць святых ключоў-студняў. У іх людзі мыліся па пятніцах і ўваскрэсенням і пакідалі там грошы, на якія і купляўся БЫК. У той жа дзень у Вялесе (Македонія) на "чыншавым" месцы збіраліся жыхары некалькіх сёлаў і пасля агульнай малітвы варылі мяса быка. Балгары ў панядзелак, напярэдні дня  св. Параскевы Пятніцы (14.X), пасярод сяла заколвалі БЫКА, варылі мяса і з'ядалі за агульнай трапезай.

У Польшчы БЫК выступае як цэнтральны персанаж траецкіх абрадаў. У Мазовіі яго пакрывалі старой сеткай і прыбіралі кветкамі і галінкамі, вешалі на рогі вянок з галін бярозы і гналі наперадзе статка; або на БЫКА саджалі пудзіла "рыцара" з альховай кары і затым скідалі яго далоў, завучы гэты абрад валовым вяселлем. У Куявіі  БЫК, пакрыты гунькай, з кветкамі на рагах удзельнічаў ва ўрачыстым шэсці ў суправаджэнні дзюжыны пастухоў, дзюжыны дзяўчат з кветкамі і музыкай, якіх сустракала ўся вёска.

У славянскіх мясцовых паданнях вядомыя духі - ахоўнікі ключоў, крыніц, студняў і азёр,  з'яўляюцца ў выглядзе БЫКА. Сербы ў Метахіі апавядалі, што ў с. Црна Врана на Падрыме з глыбокай крыніцы выходзіў вялікі БЫК і нападаў на сельскіх валоў. Тады хтосьці з сялян выкаваў жалезныя наканечнікі, умацаваў іх на рагах свайго вала, і вол забадаў быка, пасля чаго крыніца перасохла на дзесяць гадоў. Сербы верылі, што БЫК ахоўвае скарбы, прытым, "каб выкапаць скарб, трэба прынесці ў ахвяру свайго БЫКА і зарэзаць яго на месцы закапанага скарба". У Заходняй Украіне запісана былічка пра палевіка, які ахоўваў крыніцу, у выглядзе лятучага Быка, які то  блукаў каля ключа, то  знікаў.

БЫК - упадабаны персанаж каляднага і масленічнага пераапранання. У Кастрамскім краі была вядомая калядная гульня ў быка. Хлопец, трымаючы гаршок  на вілках (рогі), прыходзіў у хату, мукаў каля дзевак і махаў галавой, як бык. Яго "прадавалі" і, калі змаўляліся пра кошт, хтосьці з натоўпу "забіваў быка" - біў па гаршку, разбіваючы яго, і хлопец, які адлюстроўваў быка, уцякаў прэч з хаты, а іншыя хлопцы білі загадзя прыгатаванымі саламянымі джгутамі дзевак, пытаючы: "З кім быка ела?"

Па балгарскіх уяўленнях, БЫК недасягальны для нячыстай сілы, нароўні з ваўком і мядзведзем. З іншага боку, "нячысты" сам мог з'яўляцца ў абліччы БЫКА, па павер'ях сербаў - лужычан (статкі чорных быкоў, бычкі - цяляты), украінцаў (два  б'юшчыхчыся  бычка, бычок - "скацінка лесавога  бога", бык - палевік і г. д.). Першая хмара перламутравага адліву, якая прадвесціла навальніцу і град, у Валагоцкім краі завецца бык. У тлумачэннях сноў: чорны БЫК - немінучая небяспека, белы БЫК - хвароба, знямога (рус.). Найстаражытная вестка пра ахвярны БЫК прыналежыць Пракопу Кесарыйскаму (6 ст.). Ён паведаміў, што славяне верылі ў вярхоўнага бога грамабоя, у ахвяру яму прыносілі БЫКА  і іншых святых жывёл.

БЫК у славянскіх загадках - гэта месяц, сонца,  дзень і ноч, неба і зямля (рус. "Два быка бадуцца  - разам не сыдуцца"), столь і падлога, агонь і гаршок (беларус. "Рыжы бык ды чорнага лiжа") і інш.

Падрыхтавала Галіна Арцёменка