Шыльду Ларысе Геніюш у Ваўкавыску будуць “судзіць”?

Сёньня ў Ваўкавыску не адбылося адкрыцьця памятнай шыльды, прысьвечанай вядомай беларускай паэтцы Ларысе Геніюш. Шыльда зьнікла са сьцяны прыватнага дому на вуліцы Перамогі, 40. Мясцовы краязнаўца Мікалай Кавальчук, які павесіў шыльду, быў затрыманы. Яго выпусьцілі з пастарунку толькі праз тры гадзіны.

Калі побач з домам №40 на вуліцы Перамогі пачалі зьбірацца аматары творчасьці Ларысы Геніюш, яны ўбачылі на сьцяне толькі дзіркі, самой мэмарыяльнай шыльды не было. Насупраць дзяжурыла міліцэйская машына і “Волга” зь людзьмі ў цывільным. У Ваўкавыск прыехалі зь Менску паэты Уладзімер Някляеў і Міхась Скобла, краязнаўца Анатоль Белы (ён стаў галоўным ініцыятарам стварэньня памятнай дошкі), дасьледчык літаратуры Анатоль Сідарэвіч, крытык Аляксандар Фядута, былі людзі з Мастоў, Сьвіслачы, Зэльвы, Горадні.

Газавая служба абвясьціла трывогу каля дому №40 на вуліцы Перамогі

Раптоўна з сырэнай пад’ехала машына аварыйнай газавай службы. Рабочы схапіў кароткую агароджу са знакам забароны праезду і бегма кінуўся наперад, каб паставіць яе непадалёк ад дому, зь якога зьнікла шыльда, прысьвечаная Ларысе Геніюш. Такі ж знак паставілі з другога канца вуліцы, забараніўшы праезд на адцінку прыблізна двухсот мэтраў. Спынілі маршрутны аўтобус, прымусіўшы пасажыраў ісьці далей пешшу. Брыгада працаўнікоў “аблгазу” адразу пачала абыходзіць дамы, быццам бы правяраючы газавыя трубы. Гэта перш за ўсё датычыла дому №40, у падворку пачалі брахаць сабакі. І пад гэты брэх гаварылі Міхась Скобла, Анатоль Белы, Уладзімер Някляеў. Да іх выйшла гаспадыня дому і сказала, што шыльда сапраўды ранкам яшчэ вісела на сьцяне, але потым нехта яе зьняў.

У.Някляеў, А.Белы, М.Скобла каля дому, зь якога зьнікла памятнай шыльда

Някляеў: “Можа быць заўтра гэтым людзям, які ўчынілі проста вандалізм, і хай яны гэтага не разумеюць, але ім будзе — праз тое, што мы робім, — заўтра ці пазаўтра сорамна. Таму што яны ваююць ня супраць нас, ня супраць тых людзей, якія захацелі, каб тут вісела дошка, каб выйшла кніга яшчэ адна пра Ларысу Геніюш, – яны ваююць супраць будучыні. Гэта безнадзейная барацьба. Мы пераможам, пераможа Геніюш, пераможаце вы, пераможа Беларусь. Жыве Беларусь!”

Увесь час вяліся апэратыўныя відэаздымкі аматараў творчасьці Геніюш

Пасьля гэтага ля стаянкі з машынамі на вуліцы Перамогі міліцыянты папярэдзілі аматараў творчасьці Геніюш, каб яны разыходзіліся, інакш будзе лічыцца, што яны праводзяць несанкцыянаваную акцыю.

Міліцыянты папярэджваюць, старшы — падпалкоўнік Віктар Юшкевіч

Выслухаўшы міліцыянтаў, усе накіраваліся да Ваўкавыскага РАУС, каб высьветліць лёс Мікалая Кавальчука. Некалькі дзясяткаў чалавек увайшлі ў пастарунак, і неўзабаве міліцыянты выпусьцілі затрыманага. Ён выйшаў і паведаміў, што напісаў заяву аб тым, што лічыць сябе пацярпелым, паколькі шыльду Ларысе Геніюш, якую ён павесіў на прыватным доме па дамоўленасьці з гаспадарамі, зьнялі безь ягонай згоды і без дазволу гаспадароў. Міліцыянты адказалі, што лёс шыльды будзе “вырашаць суд”. Калі ён вырашыць вярнуць шыльду, яе аддадуць, а калі не, то спадар Кавальчук назад яе не атрымае.

Міліцыянты вызвалілі Мікалая Кавальчука, на вуліцу з РАУС яны выйшлі разам з Уладзімірам Някляевым

Дом, які стаіць цяпер на вуліцы Перамогі, 40 у Ваўкавыску, быў збудаваны ў вёсцы Жлобаўцы, у ім нарадзілася Ларыса Геніюш. Пра гэта паведаміў паэт Міхась Скобла. У 1948 годзе гэты дом перавезьлі ў Ваўкавыск.

З Ваўкавыску аматары паэзіі Ларысы Геніюш накіраваліся ў лес, дзе барды сьпявалі песьні, у тым ліку на яе тэксты, а паэты чыталі яе вершы, а таксама — прысьвечаныя ёй. Сьвята паэзіі адбылося пад кантролем міліцыянтаў, якія таксама прыехалі ў лес.

Радыё Свабода

У Ваўкавыску міліцыя канфіскавала шыльду ў гонар Ларысы Геніюш, вырабленую з дапамогай кампаніі «Гавары праўду». Райвыканкам сцвярджае, што ініцыятары не выканалі фармальнасцяў.

© Фота Юліі Дарашкевіч.

Анатоль Белы паказвае месца, дзе была замацаваная шыльда Геніюш.

© Фота Юліі Дарашкевіч.

Уладзімір Някляеў і Анатоль Белы спрачаюцца з міліцыяй

Мікалай Кавальчук пасля свайго вызвалення з пастарунку.

Памятны медаль для Мікалая Кавальчука ад Анатоля Белага.

Завершыліся мерапрыемствы літаратурна-музычнай імпрэзай.

Мемарыяльную шыльду меркавалі змясціць на хаце, у якой нарадзілася Ларыса Геніюш 27 ліпеня. Геніюш (у дзявоцтве — Міклашэвіч) нарадзілася ў фальварку Жлобаўцы, але пазней сваякі перавезлі гэты дом у Ваўкавыск, ён цяпер і стаіць на вуліцы Перамогі, 40. Гэта прыватны будынак, у ім дагэтуль жывуць людзі.

Памятную шыльду вырабіў мясцовы прадпрымальнік і краязнавец Мікалай Кавальчук. Фінансавала выраб кампанія «Гавары праўду».

На ўрачыстае адкрыццё ў Ваўкавыск прыехалі паэты Уладзімір Някляеў і Міхась Скобла, сабралася грамада. За некалькі хвілін да пачатку цырымоніі Мікалая Кавальчука затрымала міліцыя і адвезла ў пастарунак. Шыльду садралі з будынка і сканфіскавалі.

Міліцыя патлумачыла канфіскацыю тым, што Кавальчук незаконна ўсталяваў шыльду. А потым вуліца ўвогуле была перакрытая супрацоўнікамі газавай службы, якія казалі, што «ёсць праблемы».

Лідэр кампаніі «Гавары праўду» Уладзімір Някляеў пайшоў у пастарунак і дабіўся, каб Кавальчука выпусцілі.

Кавальчук напісаў заяву ў міліцыю з нагоды канфіскацыі. Бо, паводле яго словаў, будынак — прыватны, і з гаспадарамі была дасягнутая дамоўленасць, дазволу ўладаў на ўсталяванне шыльды ў гэтым выпадку не патрабуецца.

Намеснік старшыні Ваўкавыскага райвыканкама па ідэалогіі Ігар Кашкевіч кажа адваротнае. Паводле яго словаў, у райвыканкаме ёсць пісьмовая заява ад уласніка дома, сп. Трацяка, у якой ён выказваецца супраць усталявання шыльды.

«Але і гэта не галоўнае. Перш, чым ставіць памятную дошку, неабходна выканаць некалькі пунктаў, каб усё было па законе. Найперш — правесці праект шыльды праз экспертна-мастацкую раду ў Гродне. Як мы нядаўна праводзілі памятны знак да юбілею Грунвальда. А ад ініцыятараў шыльды па Геніюш — анічагуткі, ніякіх дакументаў. Адзін раз прыйшоў Кавальчук, яму адказалі — і ўсё».

Супраць асобы Ларысы Геніюш, па словах спадара Кашкевіча, у райвыканкаме нічога не маюць супраць: «Яна — наша зямлячка, выдатная паэтка, і яна — за Беларусь. Як мы можам быць супраць?»

Міліцыя заявіла, што шыльда будзе затрыманая да суда, які высветліць, хто і з якой мэтай усталёўваў мемарыяльную дошку.

Варта адзначыць, што ў аддзеле архітэктуры і будаўніцтва Мінгарвыканкама нам адказалі, што няма такога нарматыўнага акта, паводле якога ўласнік прыватнага дому мае пытацца дазволу на ўстаноўку шыльды ў сябе на хаце. На практыцы гэта пацвярджае прыклад прыватнага музея Анатоля Белага ў Старых Дарогах: «У мяне вакол хаты 80 помнікаў, і з мяне ніхто ніколі не патрабаваў дазволу», — кажа энтузіяст.

Наша Ніва http://nn.by