ЯПІГІ

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Манета з малюнкам Геракла з Орыі, найстаражытнага горада япігаў

Япігі (лат. Iapyges, Iapygii, грэч. Ιάπυγες) - народ меркавана індаеўрапейскага паходжання, які жыў у старажытнай Італіі (сучасная вобласць Апулія) і пазней асіміляваны рымлянамі.

Япігі адбываліся або з Іллірыі  ці з мінойскага  Крыта.

Япігі казалі на месапскай мове. Месапы былі самым паўднёвым з япігскіх плямёнаў. Да япігаў таксама адносіліся даўны  і пеўкеты.

Старажытнагрэцкія аўтары выводзілі назву япігаў  ад імя Япіга, міфічнага сына Дзедала. Рымскія аўтары звалі іх апулійцамі (Apuli), саленцінамі (Salentini) і калабрамі (Calabri). Япігі былі роднасныя энотрам.

Нататкі

1. Talbert, Richard J. A. Atlas of Classical History. Routledge, 1985, ISBN 0415034639, p. 85. «…из иллирийцев, известных под названием япиги, которые вначале поселились на склонах Италии, а затем распространились на север…»
2. Геродот, «История», книга 7, абз. 170. «По преданию, ведь Минос в поисках Дедала прибыл в Сиканию (теперешнюю Сикелию). Через некоторое время по внушению божества все критяне, кроме полихнитов и пресиев, выступили великим походом в Сикелию и в течение пяти лет осаждали город Камик, где в мое время жили акрагантинцы. Однако они не могли ни взять города, ни оставаться дольше в стране, страдая от голода, и в конце концов отплыли домой. В пути у берегов Иапигии их застигла страшная буря и выбросила корабли на берег. Корабли их были разбиты, и поэтому, не имея уже никакой возможности возвратиться на Крит, они основали там город Гирию и остались жить в этой стране. Вместо критян они стали, переменив свое имя, иапигскими мессапиями, а из островитян превратились в жителей материка. Из города Гирии они основали другие поселения, которые много лет спустя пытались разрушить тарантинцы, понеся при этом огромные потери.»
3. Peck, Harry Thurston. Harpers Dictionary of Classical Antiquities. New York: Harper and Brothers, 1898, «Apulia».

ДАУНІЯ

Ўзор даунійскай керамікі (5 ст. да н. э.)

Даунія ці Даўнія - гістарычная вобласць на тэрыторыі сучаснай італьянскай правінцыі Фоджа ў Апуліі. У старажытнасці была населена даунійцамі (даўнамі, даўніямі, адкуль і назва) - народам іллірыйскага паходжанні, роднаснага месапам і пеўкетам.

Ужо ў эпоху палеаліту (1000000 - 35000 г. да н. э.) чалавек пакінуў сляды свайго знаходжання ў мясцовасці Гаргано. У гэтай мясцовасці было ідэальнае месца для пражывання з мяккім кліматам, крыніцамі пітнай вады, вялікая колькасць пладовых дрэў, дзічыны ў лясах і рыбы ўздоўж берагоў. У шматлікіх месцах выяўлены крэмневыя прылады той эпохі. У XX веку выяўлена найбуйная ў Еўропе майстэрня крэмневых прылад у мясцовасці Дэфенсола, 3 км да поўначы ад Ў’есце.

У эпоху неаліту на ўрадлівых землях Дауніі размяшчалася некалькі сот селішчаў. Вакол селішчаў звычайна выкопваўся роў.

У эпоху бронзавага веку гэтыя землі пачалі каланізаваць грэкі.

Шматлікія пахаванні паказваюць, што іллірыйскія плямёны пачалі прыбываць на гэту тэрыторыю прыкладна ў XI-X веках да н. э. з усходняй Адрыятыкі. Культура даўнаў квітнее ў гэтых месцах з 9 ст. да н.э. і паглынаецца грэка-рымскай культурай каля 4-3 стст. да н.э. Для даўнаў характэрны каменныя пахаванні з багатымі пахавальнымі дарункамі. Нябожчыкаў укладвалі на баку, з сагнутымі ў каленах нагамі ў кірунку поўнач-поўдзень, тварам на ўсход.

Даунійцы (даўны) першапачаткова сяліліся на ўзбярэжжа ў простых мястэчках, жылі рыбалоўствам і пірацтвам. Пазней яны рассяліліся ўглыб мацерыка, дзе змяшаліся з аўтахтоным насельніцтвам і заснавалі некалькі гарадоў у грэцкім стылі.

Першыя кантакты Даунійскага рэгіёна з эгейскім светам адносяцца да бронзавага веку. Грэкі звалі Даунію "зямля Дыямеда", паколькі апошні лічыўся заснавальнікам шматлікіх гарадоў, якія дамагліся высокага сацыяльнага статуту і нават чаканілі ўласную манету. Засведчаны гандлёвыя сувязі з процілеглым берагам Адрыятычнага мора, адкуль экспартавалася пшаніца і куды пастаўляліся металічныя вырабы.

Даунійцаў скарылі спачатку самніты, затым Рымская рэспубліка.

У Музеі "Музео-Чывіко" ў старадаўнім горадзе Ў’есце прадстаўлены шматлікія знаходкі дарымскага  перыяду. Сярод іх прадстаўлена стэла з надпісам месапскім алфавітам. У Асколі размешчаны археалагічны парк з помнікамі даунійскага  перыяду і прадметамі з розных прыватных калекцый.

"     Dauni (ital.)

ДАЎРЫ

Краіны пражывання: Кітай
Рэгіён пражывання: Азія

ДАЎРЫ, дахуры, дагуры, народ у Кітаі. Жывуць ва ўсходняй частцы аўтаномнага раёна Ўнутранай Манголіі, у раёне горада Хайлар і на поўначы правінцыі Хэйлунцзян, а таксама ў Сіньцзян-Уйгурскім аўтаномным раёне. Колькасць 125 тыс. чалавек. Кажуць на дагурскай мове мангольскай групы алтайскай сям'і. Дыялекты: бутхаскі, ціцікарскі, хайларскі, сіньцзянскі. Распаўсюджаны таксама кітайская мова. Пісьменнасць на аснове старамангальскага пісьма. Вернікі — шаманісты.

Да XVII стагоддзя  даўры жылі на сярэднім Амуру, а ў 1654 былі пераселены ў глыб Маньчжурыі.

Асноўныя заняткі — ральнічае земляробства (пшаніца, авёс, грэчка, сорга, проса, ячмень, кукуруза),  агародніцтва, жывёлагадоўля; дапаможныя — паляванне, рыбалоўства.

Хаты каркасна-слупковыя тыпу паўночна-кітайскай фанзы.

Адзежа мангола-маньчжурскага крою.

У ежы пераважаюць мяса-малочныя прадукты, а таксама рыба і мучныя вырабы.

Крыніца: http://narodimira.ru/aziya/236-galeshy

Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з даўнамі

в. Даўбені > Менская вобласць > Валожын >Бабровіцкі

в. Даўбарава>Менская вобласць > Вілейка >Любанскі

в. Даўжані>Менская вобласць > Мядзел >Сваткоўскі

в. Даўгулеўшчына > Менская вобласць > Валожын >Першайскі

в. Даўбарава>Менская вобласць > Менск >Рагоўскі

п. Даўбарава>Менская вобласць > Менск >Рагоўскі

в. Даўнары>Менская вобласць > Койданава >Рубілкаўскі

в. Даўнары>Менская вобласць > Стаўбцы >Рубежавіцкі

в. Даўнаршчына>Менская вобласць > Стаўбцы >Засульскі

в. Даўбенкі>Гарадзенская вобласць > Шчучын > Першамайскі

в. Даўклеўшчына>Гарадзенская вобласць > Шчучын > Ражанкаўскі

в. Даўлюдаўшчына>Гарадзенская вобласць > Шчучын > Шчучынскі

в. Даўгялавічы>Гарадзенская вобласць > Дзятлава >Рагатноўскі

в. Даўкні>Гарадзенская вобласць > Ліда > Дубровенскі

в.  Даўцюны >Гарадзенская вобласць > Астравец >Кемелішкаўскі

в. Даўгердзішкі >Гарадзенская вобласць > Іўе > Эйгердаўскі

в. Даўнары >Гарадзенская вобласць > Іўе > Бакштоўскі

х. Даўнарышкі>Гарадзенская вобласць > Астравец >Тракенікскі

в. Даўгялаўшчына >Гарадзенская вобласць > Іўе > Суботніцкі

в. Даўгялішкі >Гарадзенская вобласць > Воранава >Радунскі

в. Даўкшаны>Гарадзенская вобласць > Воранава >Пераганцаўскі

в. Даўгердзішкі >Гарадзенская вобласць > Воранава >Пагародненскі

в. Даўгялы >Гарадзенская вобласць > Воранава >Пагародненскі

в.  Даўгялы >Гарадзенская вобласць > Воранава >Палецкішскі

в. Даўкні>Гарадзенская вобласць > Воранава >Бастунскі

в. Даўкшышкі> Гарадзенская вобласць > Ашмяны >Мураванаашмянкаўскі

в. Даў’яты Вялікія>Віцебская вобласць > Браслаў > Ахрэмавецкі

в. Даў’яты Малыя>Віцебская вобласць > Браслаў > Ахрэмавецкі

в. Доўск>Гомельская вобласць > Рагачоў > Доўскі

в. Стары Доўск>Гомельская вобласць > Рагачоў > Доўскі

ПРОЗВІШЧЫ: Давейка – герба  Прус II, Давойна, Давят – герба Грыф , Даўбор, Даўбур Мусьніцкі – герба  Пржыяцель, Даўгірд -  герба Баволя Глова ці Памян,  Даўгірд -  герба Лабендзь,  Даўгяла – герба  Абданк, Даўгяла – герба Задора, Даўгяла- герба Завіша, Даўгяла – герба  Абданк, Даўгяла – герба Задора, Даўгяла- герба Завіша, Даўкша – герба  Першхала, Даукшэвіч , Даўмонт, Даўнаровіч – герба Пржыяцель, Доўнар, Запольскі- Доўнар... – старажытныя беларускія шляхецкія роды.

Са спісу войска ВКЛ 1528 года:

Давлет Ян, т. хар. Ахмет Влан Санчуковiча 119 адв.
Давлеш, т. Алiшкавахар. 121 адв.
Давлеш, т. хар. Банька Сенкавiча 124
Давтович Викнь, б. Коршаўскай вол. Жамойцкай з-лi 260 адв.
Даўбаровiч Езаф Маркавiч, б. Браслаўскага пав. Вiленскага в-д. с. 31
Даўбаровiч Пётр Лаўрынавiч, б. Браслаўскага пав. Вiленскага в-д. с. 31
Даўбаровiч Пётр Мiкалаевiч, б. Браслаўскага пав. Вiленскага в-д. с. 31
Даўбаровiч Станiслаў Марцiнавiч, б. Браслаўскага пав. Вiленскага в-д. с. 31
Довбневский Осташа, б. Камянецкага пав. Троцкага в-д. 107
Довборович Лаврин, б. Браслаўскага пав. Вiленскага в-д., смалянiн 74 адв.
Довборович Лаврин, б. Вiдукльскай вол. Жамойцкай з-лi 235
Довборович Мартин, б. Браслаўскага пав. Вiленскага в-д., смалянiн 74 адв.
Довборович Янель б. Вiлькамiрскага пав. Вiленскага в-д. 64 адв.
Довборойтис Петраш, б. Цельшаўскай вол. Жамойцкай з-лi 268
Довбурович Миколай, б. Кернаўскага пав. Вiленскага в-д. 54 адв.
Довгавдович Яким, б. Коршаўскай вол. Жамойцкай з-лi 259 адв.
Довгайлович Миц, б. Жаранскай вол. Жамойцкай з-лi 271 адв.
Довгелис Миж, б. Вяленскай вол. Жамойцкай з-лi 241 адв.
Довгилович Пашко, б. Вяленскай вол. Жамойцкай з-лi 236 адв.
Довгилович Сташко, б. Крожскай вол. Жамойцкай з-лi 280 адв.
Довгилович Хрщон, б. Вiдукльскай вол. Жамойцкай з-лi 253
Довгилович Юрей, б. Белiцкага пав. Вiленскага в-д. 17 адв.
Довгилович Юрьи, б. Вяленскай вол. Жамойцкай з-лi 238
Довгилович Янел, б. Расеiнскай вол. Жамойцкай з-лi 251
Довгиловича Богдановая Дорота, б. Вiлькамiрскага пав. Вiленскага в-д. 65 адв.
Довгинович Мац, б. Ясвойнскай вол. Жамойцкай з-лi 287
Довгинович Монтовт, б. Вяленскай вол. Жамойцкай з-лi 236
Довгинович Пац, б. Ясвойнскай вол. Жамойцкай з-лi 287
Довгинойтис Гедмин, б. Коршаўскай вол. Жамойцкай з-лi 260
Довгинт, б. Высакадворскага пав. Троцкага в-д. 86
Довгинтайтис Матей, б. Жаранскай вол. Жамойцкай з-лi 271
Довгинтович Довгял, б. Ейшышскага пав. Троцкага в-д. 90
Довгинтович Матыяс, б. Бiрштанскага пав. Троцкага в-д. 94 адв.
Довгинтович Римко, б. Крожскай вол. Жамойцкай з-лi 281 адв.
Довгинтович Станислав, б. Ковенскага пав. Троцкага в-д. 75 адв.
Довгинтович Ян, б. Жыжморскага пав. Троцкага в-д. 81 адв.
Довгирдовая, удава, б. Коршаўскай вол. Жамойцкай з-лi 259
Довгирдович Богдан, б. Васiлiшскага пав. Троцкага в-д. 96
Довгирдович Богуш, б. Васiлiшскага пав. Троцкага в-д. 97
Довгирдович Каспар, б. Лiдскага пав. Вiленскага в-д. 32
Довгирдович Матей, б. Кернаўскага пав. Вiленскага в-д. 57
Довгирдович Миколай, б. Вiлькейскай вол. Жамойцкай з-лi 231 адв.
Довгирдович Михно, б. Кернаўскага пав. Вiленскага в-д. 57
Довгирдович Павел, б. Лiдскага пав. Вiленскага в-д. 32 адв.
Довгирдович Павел, б. Пералайскага пав. Троцкага в-д. 93
Довгирдович Претслав, б. Жыжморскага пав. Троцкага в-д. 80 адв.
Довгирдович Станислав, б. Васiлiшскага пав. Троцкага в-д. 97
Довгирдович Юрьи, б. Васiлiшскага пав. Троцкага в-д. 96 адв.
Довгирдович Юрьи, б. Вiлькейскай вол. Жамойцкай з-лi 231
Довгирдовича Венцлавовая, б. Расеiнскай вол. Жамойцкай з-лi 252
Довгович Петр, б. Расеiнскай вол. Жамойцкай з-лi 251 адв.
Довгович Тырвид, б. Пянянскага пав. Вiленскага в-д. 68 адв.
Довговтис Станис, б. Расеiнскай вол. Жамойцкай з-лi 247
Довгяйлович Лютко, б. Вяленскай вол. Жамойцкай з-лi 237 адв.
Довгяловая, удава, б. Белiцкага пав. Вiленскага в-д. 17 адв.
Довгялович Авгуштын, б. Вiлькамiрскага пав. Вiленскага в-д. 63
Довгялович Войтех, б. Бiрштанскага пав. Троцкага в-д. 94
Довгялович Гриц, б. Мерацкага пав. Троцкага в-д. 95
Довгялович Каспор, б. Бiрштанскага пав. Троцкага в-д. 94
Довгялович Лаврин, б. Вяленскай вол. Жамойцкай з-лi 240
Довгялович Лаврин, б. Рудамiнскага пав. Вiленскага в-д. 45 адв.
Довгялович Мартин, б. Вiлькамiрскага пав. Вiленскага в-д. 67 адв.
Довгялович Миколай, б. Вiлькамiрскага пав. Вiленскага в-д. 60 адв.
Довгялович Миколай, б. Коршаўскай вол. Жамойцкай з-лi 258 адв.
Довгялович Наруш, б. Ейшышскага пав. Троцкага в-д. 89адв.
Довгялович Нац, б. Ковенскага пав. Троцкага в-д. 76
Довгялович Пац, б. Крожскай вол. Жамойцкай з-лi 280 адв.
Довгялович Юц, б. Шоўдаўскай вол. Жамойцкай з-лi 264
Довгялович Ян, б. Крожскай вол. Жамойцкай з-лi 281
Довгялович Ян, б. Мерацкага пав. Троцкага в-д. 95
Довгялович Ян, б. Рудамiнскага пав. Вiленскага в-д. 45 адв.
Довгялович Янушко, б. Вiлькейскай вол. Жамойцкай з-лi 233
Довгяловича Миколаевая, б. Ейшышскага пав. Троцкага в-д. 87
Довгялойтис Петр, б. Крожскай вол. Жамойцкай з-лi 277 адв.
Довдвилович Григорей, б. Крожскай вол. Жамойцкай з-лi 278
Довкайлович Твориан, б. Упiцкага пав. Троцкага в-д. 112
Довкенович Станько, б. Упiцкага пав. Троцкага в-д. 112 адв.
Довкинтович Притслав. б. Самiлiшскага пав. Троцкага в-д. 82
Довкмонтович Талюш, б. Вяленскай вол. Жамойцкай з-лi 238
Довколович Станислав, б. Вiдукльскай вол. Жамойцкай з-лi 235
Довкулевич Андрей, б. Ашменскага пав. Вiленскага в-д. 26
Довкулевич Стас, б. Ашменскага пав. Вiленскага в-д. 26
Довкунович Матей, б. Упiцкага пав. Троцкага в-д. 113
Довкшайтис Лаврин, б. Карклянскай вол. Жамойцкай з-лi 273
Довкшайтис Миколай, б. Карклянскай вол. Жамойцкай з-лi 273
Довкшайтис Миколай, б. Крожскай вол. Жамойцкай з-лi 277 адв.
Довкшевич Бутко, б. Меднiцкага пав. Вiленскага в-д., яго брат - Мацко 29
Довкшевич Мартин, б. Пянянскага пав. Вiленскага в-д. 70 адв.
Довкшевич Михно, б. Меднiцкага пав. Вiленскага в-д. 28адв.
Довкшевич Рымко, б. Пянянскага пав. Вiленскага в-д. 70 адв.
Довкшевич Станислав, б. Жыжморскага пав. Троцкага в-д. 81 адв.
Довкшевич Янко, б. Вяленскай вол. Жамойцкай з-лi 238 адв.
Довкшевич Янко, б. Упiцкага пав. Троцкага в-д. 113
Довлашевич Тактамыш, т. хар. Сей Жалал Мiнбалатавiча 119
Довлетовичи, т. 116 адв.
Довлешевич Юсуп, т. хар. Ахмет Влан Санчуковiча 119адв.
Довляшович Мись, т. хар. Ахмет Влан Санчуковiча 120
Довмод Андрей, б. Лiдскага пав. Вiленскага в-д. 32 адв.
Довмонтович Павел, б. Жаранскай вол. Жамойцкай з-лi 271
Довмонтович Томко, б. Жыжморскага пав. Троцкага в-д. 80
Довмонтович Томко, б. Самiлiшскага пав. Троцкага в-д. 83 адв.
Довнарович Бутрим, б. Гародзенскага пав. Троцкага в-д. 100
Довнарович Войтко, б. Пянянскага пав. Вiленскага в-д. 71
Довнарович Миколай, б. Вiлькамiрскага пав. Вiленскага в-д. 65 адв.
Довнарович Миколай, б. Расеiнскай вол. Жамойцкай з-лi 248
Довнарович Павел, б. Жыжморскага пав. Троцкага в-д. 81 адв.
Довнарович Юрьи, 6. Вяленскай вол. Жамойцкай з-лi 240
Довнарович Ян, б. Рудамiнскага пав. Вiленскага в-д. 47
Довойнович Гриц, б. Пянянскага пав. Вiленскага в-д. 71
Довойнович Павел, б. Ясвойнскай вол. Жамойцкай з-лi 286
Довойнович Петрашко, б. Высакадворскага пав. Троцкага в-д. 86
Довойнович Петрашко, б. Ейшышскага пав. Троцкага в-д. 87
Довойнович Станислав, п., каморнiк каралевы, п. Берасцейскага пав. Троцкага в-д.14, 108
Довойнович Томаш, б. Коршаўскай вол. Жамойцкай з-лi 261
Довойнович Хршон. б. Высакадворскага пав. Троцкага в-д. 86
Довойнович Юрьи, б. Дарсунiшскага пав. Троцкага в-д. 94
Довойновнч Януш, б. Упiцкага пав. Троцкага в-д. 111 адв.
Довсевич Станько, б. Ковенскага пав. Троцкага в-д. 78
Довскурдович Ян, б. Вяшвянскай вол. Жамойцкай з-лi 267
Довткович Мартин, б. Вяленскай вол. Жамойцкай з-лi 241 адв.
Довтортович Петко, б. путны Жалудоцкага пав. Троцкага в-д. 98 адв.
Довтортович Хршчон, б. путны Жалудоцкага пав. Троцкага в-д. 98 адв.
Довтортович Ян, б. Дарсунiшскага пав. Троцкага в-д. 93 адв.
Довтортович Янко, б. Ковенскага пав. Троцкага в-д. 79адв.
Довцевич Войтех, б. Самiлiшскага пав. Троцкага в-д. 84
Довцевич Якуб, б. Вiлькейскай вол. Жамойцкай з-лi 231 адв.
Довшевич Процко, б. Ковенскага пав. Троцкага в-д. 76
Довшкевич Мартин, б. Рудамiнскага пав. Вiленскага в-д. 49 адв.
Довшкевич Миколай, б. Ашменскага пав. Вiленскага в-д., яго пасынак - Александро Синякович 18 адв.
Довшкевич Миколай, б. Рудамiнскага пав. Вiленскага в-д. 48 адв.
Довшкевич Рымко, б. Рудамiнскага пав. Вiленскага в-д. 48 адв.
Довшкевич Ян, б. Мемiжскага пав. Вiленскага в-д. 52
Довшкевича Сташковая, б. Троцкага пав. Троцкага в-д. 113 адв.
Довьятович Болтромей, б. Карклянскай вол. Жамойцкай з-лi 272 адв.
Довьятович Бутко, б. Ясвойнскай вол. Жамойцкай з-лi 287 адв.
Довьятович Володко, б. Бяржанскай вол. Жамойцкай з-лi 276 адв.
Довьятович Габрыял, б. Тандзягальскай вол. Жамойцкай з-лi 284
Довьятович Грин б. Вiлькамiрскага пав. Вiленскага в-д. 64 адв.
Довьятович Марко, б. Ковенскага пав. Троцкага в-д. 77 адв.
Довьятович Станько, б. Вiлькейскай вол. Жамойцкай з-лi 232
Довьятович Станько, б. Упiцкага пав. Троцкага в-д. 111 адв.

Геаграфічныя назовы за мяжой, злучаныя з даўнамі

Давао — Філіпіны
Давенпорт — ЗША
Давос — Швейцарыя

МІФАЛОГІЯ.

ДАВЕДКI (ПРЫВIДКI)

Душа нашага чалавека была i, вiдавочна, назаўсёды застанецца самай вялiкай таямнiцай. Ва ўсе часы яна жыла i поўнiлася верай у мiнулае, любоўю да дня сённяшняга i надзеяй на будучае. Загадкавы сiнтэз гэтых пачаткаў нараджаў надзею на поспех, але пры гэтым правакаваў неабходнасць прадбачлiвасцi.

Перад тым, як закласцi новы дом цi пчальнiк, трэба было выбраць зручнае (спрыяльнае) месца. З гэтай мэтай на працягу трох начэй выконвалi шэраг дзеянняў, па вынiках якiх прымалi канчатковае рашэнне.

Перад адпраўленнем сватоў, напярэдаднi вечарам, мацi клала ў двары некрануты бохан хлеба, а ранiцай па яго стане "расшыфроўвала" iнфармацыю-прадказанне: калi хлеб застанецца некранутым — сватаўство будзе ўдалым, калi ж хлеб быў пагрызены — лiчылi, што такое адказнае мерапрыемства лепей адкласцi.

У некаторых рэгiёнах, напрыклад, у Гродзенскай вобласцi, iснавала няпiсанае правiла: перш чым засылаць сватоў, свацця (ладная, гаваркая жанчына) i мацi жанiха кiравалiся "ў даведкi" — своеасаблiвую разведку, каб загадзя папярэдзiць нявесту i яе бацькоў аб маючым адбыцца вiзiце гасцей, а таксама i самiм атрымаць папярэднюю згоду ад iншага боку. Калi ў жанiха не было роднай мацi, то з вiзiтам кiравалася хросная мацi жанiха цi якая-небудзь сваячанiца. Звычайна, "у даведкi" цi "прывiдкi" iшлi ў аўторак днём, каб у чацвер засылаць сватоў.

Аксана КАТОВІЧ, Янка КРУК.

ДАВАЦЬ І БРАЦЬ

У народнай культуры лiчылi, што з перадачай рэчаў можна перадаць (аддаць) i адпаведна атрымаць дабрабыт, "спор", поспех, шчасце. Таму ў нормах побытавага этыкету i паводзiнаў нашага народа iснаваў шэраг правiлаў, якiх неабходна было прытрымлiвацца, калi вы пазычаеце, дорыце цi атрымлiваеце тыя цi iншыя рэчы, грошы i г.д.

-Нельга было нiчога аддаваць з дому ў вялiкiя народныя цi царкоўныя святы, пасля захаду сонца, на пачатку i пасля заканчэння сельскагаспадарчых работ. Лiчылася, што ў адваротным выпадку ў гаспадароў перастане весцiся хатняя жывёла, узнiкнуць непрыемнасцi, адным словам — як "сыходзiць" сонца, так "сыйдуць" з хаты i дабрабыт, i шчасце.

-Самая строгая забарона на вынас чагосьцi з хаты накладаецца на перыяд святкавання Калядаў i асноўных святочных дзён: Раства Хрыстовага (Першая куцця), Новага года (Другая куцця) i Вадохрышча (Трэцяя куцця), iнакш поспех i дабрабыт "адвернуцца" ад гэтай хаты на ўвесь год.

-Каб не жыць з адвечнай пазыкай i ў нястачы, неабходна было напярэдаднi Новага года абавязкова вярнуць усе пазыкi гаспадарам.

-Таксама асаблiвай увагай надзялялi той перыяд часу, калi пачыналiся сельскагаспадарчыя работы: калi ў час ворыва цi севу з хаты што-небудзь аддаць цi пазычыць камусьцi, ураджай i рост раслiн адыдзе да таго, хто браў тыя цi iншыя рэчы.

-Нiколi не аддавалi штосьцi цi не пазычалi ў той дзень, калi з дому ад’язджаў хто-небудзь са сваякоў. Лiчылася, што выкананне гэтай забароны будзе спрыяць добраму шляху i вяртанню дадому таго, хто знаходзiўся ў вандроўцы.

-Першыя тры днi пасля нараджэння дзiцяцi надзялялiся асаблiвай сакральнасцю. Лiчылася, што калi ў гэтыя днi штосьцi пазычыць цi аддаць з хаты, то дзiця "будзе цурацца роднай хаты", г.зн. будзе вандроўнiкам цi "перекаціполем", а можа нават стаць рабаўнiком.

-Нiколi не пазычалi што-небудзь у панядзелак. Лiчылася, што ў такiм выпадку ўвесь тыдзень "пойдзе прахам".

-Калi аддавалi з хаты прадукты харчавання, напрыклад, хлеб, малако, муку, сачылi, каб не аддаць апошняе, iнакш сам застанешся без усяго.

-Неруплiвых гаспадынь, якiя прыходзiлi ўвечары святочнага дня ў хату i прасiлi крыху солi, у вёсках лiчылi ведзьмамi, якiя здольны забраць з хаты "спор", дабрабыт.

-Хлеб, як i iншыя прадукты цi рэчы, нiколi не перадавалi праз парог, каб з хаты не пайшоў дабрабыт.

-У Беларусi былi ўпэўнены ў тым, што ў той момант, калi ў хаце знаходзiцца нябожчык, з хаты нельга нiчога браць, выносiць i г.д., таму што лiчылася, што "перанясеш" смерць у iншую хату.

- У той жа час у днi ўшанавання продкаў неабходна было раздаваць прадукты харчавання, рэчы, грошы. Але зноў-такi, iснавала строгае правiла: мiласцiну давалi пры ўваходзе на могiлкi, пры выхадзе з могiлак — нiколi!

-Калi пазычалi iголку, у якасцi ахоўнага сродку яе неабходна было аддаваць з доўгай нiткай i такiм жа чынам вяртаць гаспадару.

-І сёння ў народзе iснуе няпiсанае правiла не адмаўляць у просьбе перадачы якiх-небудзь рэчаў, прадуктаў харчавання цяжарнай жанчыне. Калi ёй адмаўлялi, пакаранне не вымушала сябе чакаць: хату "апаноўвалi" пацукi i наносiлi вялiкую шкоду гаспадарцы, часам нават адбываўся пажар.

Калi вы часта пазычаеце i не можаце разлiчыцца

Вазьмiце ў Чысты чацвер сiта, пакладзiце ў яго манеты, ранiцай выйдзiце на вулiцу i "пасейце" медзякi ў снег, сказаўшы пры гэтым:

"У iмя Айца i Сына i святога Духа. Мацi-Зямля, сястрыца-Зямлiца, прымi зерне, дай мне i маёй сям’i добрага ўраджаю, добрага часу. Амiн"..

Аксана КАТОВIЧ, Янка КРУК

ЖЫВАЯ ДАЎНІНА

ДАЛГАПЯТ

Далгапят у легендах жыхароў Інданэзіі і Філіпін малюецца як злы гном, які п'е чалавечую кроў. Гэтыя маленькія прывідныя істоты можна ўбачыць толькі ўначы, і сустрэча з імі лічыцца вельмі небяспечнай: сушачы зубы і зіхаючы велізарнымі вытарашчанымі вачамі, яны накідваюцца на здранцвелага ад жаху чалавека і выпіваюць усю яго кроў.

Падрыхтавала Галіна Арцёменка