ВІЛЬЦЫ

Уваход



Зараз на сайце

Цяпер 494 госцяў анлайн
JoomlaWatch Stats 1.2.7 by Matej Koval

Countries

48.7%UNITED STATES UNITED STATES
25.7%CHINA CHINA
5.5%SERBIA AND MONTENEGRO SERBIA AND MONTENEGRO
5%RUSSIAN FEDERATION RUSSIAN FEDERATION
4%NEW ZEALAND NEW ZEALAND
2.8%CANADA CANADA
2.6%GERMANY GERMANY

 

 

 

 

Rating All.BY Каталог TUT.BY

 

 

DIR.BY

 

 


 
ВІЛЬЦЫ
Люцічы- вільцы
Люцічы  (вільцы, велеты) - звяз заходнеславянскіх плямёнаў. Адзін з племянных звязаў так званых палабскіх славян - спрадвечнага славянскага насельніцтва сучаснай паўночнай, паўночна-заходняй і усходняй Нямеччыны. Апроч люцічаў, у склад палабскіх славян уваходзілі племянныя звязы бодрычаў (абадрытаў, рарогаў ці рэрэкаў) і лужычане {лужыцкія сербы, мільчане ці проста сербы}. Самі люцічы складаліся з даленчан, ратароў, хіжан і чэразпенян.  Люцічы пражывалі на тэрыторыях цяперашніх нямецкіх федэральных земляў Мекленбург-Пярэдняя Памеранія і Брандэнбург (поўнач Брандэнбурга) Абедзве землі знаходзяцца ва ўсходняй Нямеччыне. Цэнтрам звяза люцічаў было свяцілішча "Радагост",  у якім шанаваўся бог Сварожыч.
Усе рашэнні прымаліся на вялікім племянным зборы, а цэнтральная ўлада адсутнічала. Таксама, адной са сталіц люцічаў з'яўляўся горад Аркона, знаходзіўшыйся на выспе Руген ( славянская назва Руян) са свяцілішчам бога Свентавіта. Гэты горад быў разбураны датчанамі пры каралю Вальдэмару I, падчас войн, якія праводзяцца, прыняўшымі  на той момант хрысціянства, нямецкімі дзяржавамі супраць земляў палабскіх славян, з мэтай далучэння гэтых багатых земляў да нямецкіх дзяржаў і звароту мясцовага насельніцтва ў хрысціянства. Датчане, у прыватнасці, бралі ўдзел у гэтых войнах пераследваючы сваёй мэтай, апроч распаўсюду хрысціянства, яшчэ і абарону ад люцічаў а таксама помсту за напады і спусташэнні, якія да гэтага здзяйснялі люцічы ў стаўленні да Даніі, а таксама каб вызваліцца ад даніны, якую выплачвалі люцічам некаторыя дацкія правінцыі.
Люцічы ўзначалілі славянскае паўстанне 983 года супраць германскай каланізацыі у землях усходней Эльбы, у выніку якога каланізацыя прыпынілася амаль на дзвесце гадоў. Ужо да гэтага яны былі заўзятымі супернікамі германскага караля Атона I. Пра яго спадчынніка, Генрыху II, вядома, што ён не спрабаваў іх заняволіць, а наадварот перавабіў іх грашыма і падарункамі на свой бок у барацьбе супраць Польшчы,  Баляслава Адважнага.
Ваенныя і палітычныя поспехі ўзмацнілі ў люцічах прыхільнасць паганству і паганскім звычаям, што ставілася і да роднасных бодрычаў. Аднак у 1050-х  гадах сярод люцічаў адбылася міжусобная вайна і змяніла іх становішча. Звяз хутка губляў моц і ўплыў, а пасля таго, як цэнтральнае свяцілішча было разбурана саксонскім герцагам Лотарам у 1125 годзе, звяз канчаткова распаўся. На працягу наступных дзесяцігоддзяў саксонскія герцагі паступова пашырылі свае валадарствы на ўсход і скарылі землі люцічаў. На працягу наступных дзесяцігоддзяў саксонскія герцагі паступова пашырылі свае валадарствы на ўсход і скарылі землі люцічаў.
«Баварский географ».
Ёсць так званы Geographus Bavarus, "Баварскі географ". Гэта дакумент на двух лістах, які быў выяўлены ў 1722 годзе ў Баварскай дзяржаўнай бібліятэцы ў Мюнхене. Рукапіс утрымоўвае трактат пра геаметрыю Боэцыя….
…Сам рукапіс ставіцца, па палеаграфічным дадзеным, да IX стагоддзя. Лісты 149 і 150, якія ўтрымоўваюць "Descriptio", каля 850 года былі ўлучаны ў склад больш шырокага рукапісу, які належаў манастыру Райхенау на Бодэнзее. Такім чынам, "Descriptio" дажыла да гэтага часу.
Можна нават сказаць дакладней. Як усталяваў Б.Бішофф, палеаграфічны рукапіс выразна датуецца першай паловай сярэдзіны  IX ст. і напісаны ў скрыпторыі швабскага манастыра Райхенау. Паўднёванямецкае паходжанне помніка пацвярджаецца і дадзенымі самой крыніцы - характэрным параўнаннем памераў зямлі прусаў з адлегласцю паміж рэкамі Энс і Рэйн. Адносна мэт стварэння гэтай этнагеаграфічнай цыдулкі сумневаў у гісторыкаў практычна няма: яе складальнік меў на ўвазе місіянерскія мэты царквы.
Цікавячае нас месца ўяўляе сабою прыпіску ў канцы рукапісу. Яно ўтрымоўвае спіс плямёнаў і народаў, што жылі побач з Нямеччынай. Спіс складзены на лацінскай мове і завецца "Descriptio civitatum et regionum ad septentrionalem plagam Danubii", што азначае "Апісанне гарадоў і земляў да поўначы ад Дуная". Падкрэслім: да поўначы ад ДУНАЯ. Гэта каб у далейшым не расцякацца па ўсёй карце Еўропы аж да Волгі.
Назовы прыведзены на лацінскай мове і даволі моцна скажоны. Але можна паспрабаваць расшыфраваць хоць бы частку з іх.
Вось тэкст:
Descriptio ciuitatum et regionum ad septentrionalem plagam Danubii.
Isti sunt qui propinquiores resident finibus Danaorum quos uocant Nortabtrezi ubi regio in qua sunt ciuitates LIII per ducos partitae. Vuilci in qua ciuitates XCV et regiones IIII. Linaa est populus qui habet ciuitates VII. prope illis resident quas uocant Bethenici, et Smeldingon et Morizani, qui habent ciuitates XI. Iuxta illos sunt qui uocantur Hehfeldi, qui habent civitates VIII. Iuxta illos est regio, quae uocatur Surbi in qua regione plures sunt quae ha bent ciuitates L. Iuxta illos sunt quos uocantur Talaminzi, qui habent civitates XIIII. Betheimare in qua sunt civitates XV. Marharii habent ciuitates XI. Vulgarii regio est inmensa et populus multus habens ciuitates V. eo quod multitudo magna ex eis sit et non sit eis opus ciuitates habere. Est populus quem uocant Merehanos, ipsi habent ciuitates XXX. Iste sunt regiones quae terminant in finibus nostris. Isti sunt qui iuxta istorum fines resident. Osterabtrezi, in qua ciuitates plusquam C sunt. Miloxi, in qua ciuitates LXVII. Phesnuzi habent ciuitates LXX. Thadesi plusquam CC urbes habent. Glopeani, in qua ciuitates CCCC aut eo amplius. Zuireani habent ciuitates CCCXXV. Busani habent ciuitates CCXXXI. Sittici regio inmensa populis et urbibus munitissimis. Stadici in qua ciuitates DXVI populusque infinitus. Sebbirozi habent ciuitates XC. Vnlizi, populus multus, ciuitates CCCXVIII. Neriuani habent ciuitates LXXVIII. Attorozi habent CXL VIII, populus ferocissimus. Eptaradici habent ciuitates CCLXIII. Vuillerozi habent ciuitates CLXXX. Zabrozi habent ciuitates CCXII. Znetalici habent ciuitates LXXIIlI. Aturezani habent ciuitates CIIII. Chozirozi habent ciuitates CCL. Lendizi habent ciuitates XCVIII. Thafnezi habent ciuitates CCLVII. Zeriuani quod tantum est regnum ut ex eo cunctae gentes Sclauorum exortae sint et originem sicut affirmant ducant. Prissani ciuitates LXX. Velunzani ciuitates LXX. Bruzi plus est undique quam de Enisa ad Rhenum. Vuizunbeire. Caziri ciuitates C. Ruzzi. Forsderen. Liudi. Fresiti. Serauici. Lucolane. Vngare. Vuislane. Sleenzane ciuitates XV. Lunsizi ciuitates XXX. Dadosesani ciuitates XX. Milzane ciuitates XXX. Besunzane ciuitates II. Verizane ciuitates X. Fraganeo ciuitates XL. Lupiglaa ciuitates XXX. Opolini ciuitates XX. Golensizi ciuitates V.
Sueui non sunt nati, sed seminati.
Beire non dicuntur bauarii, sed boiarii, a boia fluvio.
Пераклад І.В.Дз’яканава ўсё па тым жа сайце http://www.vostlit.info:
…(2) Вільцы (Uuilci, люцічы), у якіх 95 гарадоў і 4 вобласці…
Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з вільцамі
г. Вільня, сталіца ВКЛ, старажытны беларускі горад, цяпер Летува (незаконна перададзена Сталінам)
г. Вілейка – раённы цэнтр ў Беларусі.
рака Вілія
в. Вільянавоа>Менская вобласць > Барысаў >Іканскі
в. Віляціна >Менская вобласць > Беразіно >Багушэвіцкі
в.  Падвільле>Менская вобласць > Мар’іна Горка > Навасёлкаўскі
в. Вільгельмава>Менская вобласць > Менск >Крупіцкі
х. Вільянава > Гарадзенская вобласць > Ашмяны>Каменалогскі
в. Вілейшы  >Гарадзенская вобласць > Свіслач > Вердаміцкі
в. Вільчашы >Гарадзенская вобласць > Іўе > Лелюкінскі
х. Вільбікі >Гарадзенская вобласць > Воранава >Бальтышскі
в. Айцвілы >Гарадзенская вобласць > Смаргонь >Жодзішкаўскі
х. Ясвілы >Гарадзенская вобласць > Воранава >Забалоцкі
в. Павіланцы> Гарадзенская вобласць > Воранава >Дацішскі
х. Павіланцы> Гарадзенская вобласць > Воранава >Пагародненскі
в. Вільянава > Брэсцкая вобласць > Пружаны >Зяляневіцкі
в.  Вільянава  >Брэсцкая вобласць > Пружаны >Лыскоўскі
в. Маравіль> Брэсцкая вобласць > Бяроза > Сігневіцкі
в. Вільча >Брэсцкая вобласць > Лунінец > Мікашэвіцкі
в. Вілы>Брэсцкая вобласць > Іванава > Гарбахскі
в. Вілы>Брэсцкая вобласць > Камянец > Каменюкскі
в. Вільча> Брэсцкая вобласць > Давыд-Городок >Мікашэвіцкі
в. Вілейты> Віцебская вобласць > Паставы > Ярэўскі
в. Вілейка  >Віцебская вобласць > Докшыцы >Беразкоўскі
в. Новая Вілейка  >Віцебская вобласць > Докшыцы >Беразкоўскі
х. Вільнава> Віцебская вобласць > Міёры >Чарэскі
х. Вільнава > Віцебская вобласць > Міёры >Міёрскі
в. Вілы>Віцебская вобласць > Лепель > Слабодскі
в. Вілейка >Магілёўская вобласць > Чавусы >Вайнілаўскі
в. Вілейка  >Магілёўская вобласць > Чавусы >Благавіцкі
в. Вільча > Магілёўская вобласць > Глуск >Кіраўскі
в. Віленка >Магілёўская вобласць > Кіраўск >Баравіцкі
в. Віляхаўка > Магілёўская вобласць > Быхаў >Верхнятошчыцкі
в. Вільчыцы >Магілёўская вобласць > Магілёў > Вейнянскі
в. Новае Вільянава >Магілёўская вобласць > Шклоў > Ардацкі
в.  Вілы> Магілёўская вобласць > Кіраўск > Баравіцкі
в. Вілейка>Магілёўская вобласць > Чавусы > Тэмравіцкі
в.  Вілы> Магілёўская вобласць > Бабруйск
в. Вільча  >Гомельская вобласць > Жыткавічы >Людзеневіцкі
в. Вільча > Гомельская вобласць > Жыткавічы >Браніслаўскі
Прозвішча: Віламовіч, Віленчыц, Вілінбахаў, Вілкамірскі, Вількіцкі, Вількашэўскі, Вільпішэўскі, Вільчынскі, Вілямоўскі, Віляноўскі, Вілевіч, Вілейтовіч, Віловіч, Вільбяковіч, Вільгаловіч, Вільгорскі, Вільнянцаў, Вільтаўтовіч, Вілятовіч
Са спісу войска ВКЛ 1528 года:
Вилевич Андрушко, б. Ясвойнскай вол. Жамойцкай з-лi 287 адв.
Вилейтович Пашко, б. путны Жалудоцкага пав. Троцкага в-д. 98 адв.
Вилович Бортко, б. Крожскай вол. Жамойцкай з-лi 278 адв.
Вильбякович Юрьи, б. Ейшышскага пав. Троцкага в-д. 88 адв.
Вильголович Болько, б. Пералайскага пав. Троцкага в-д. 93
Вильгорский Андрей, б. Валынскай з-лi 204
Вильгорский Хведор, б. Валынскай з-лi 204
Вильнянцов Венцлав, б. Ейшышскага пав. Троцкага в-д. 87 адв.
Вильтовтович Юрьи, б. Упiцкага пав. Троцкага в-д. 112 адв.
Вилятович Будрус, б. Бяржанскай вол. Жамойцкай з-лi 277
Геаграфічныя назовы за мяжой, злучаныя з вільцамі
Вільнёў (Швейцарыя)
Trajectum, Utrecht, Вільтабург. (Галандзія)
Wilzburg, г. Вільтэнбург. (Баварыя)
Віла-Балейра (порт. Vila Baleira) (Партугалія)
Віла-ду-Кондзе (порт. Vila do Conde) (Партугалія)
Віла-Нова-дзе-Гайа (Гая)  (порт. Vila Nova de Gaia) (Партугалія)
Віла-Нова-дзе-Санту-Андрэ  (порт. Vila Nova de Santo André) (Партугалія)
Віла-Нова-дзе-Фамалісан (порт. Vila Nova de Famalicão) (Партугалія)
Віла-Нова-дзе-Фош-Коа (порт. Vila Nova de Foz Côa) (Партугалія)
Віла-Рэал (порт. Vila Real) (Партугалія)
Віла-Рэал-дзе-Санту-Антонью (порт. Vila Real de Santo António) (Партугалія)
Віла-Франка-дзе-Шыра (порт. Vila Franca de Xira) (Партугалія)
Вілемстад — Анцільскія астравы
Вільяндзі — Эстонія
Вілендорф - Аўстрыя
Вілія (міфалогія) («Русалкі»)
ВІЛКІ.
Рогі вілак, якія нагадваюць вострыя рогі жывёл, традыцыйна выкарыстоўваемыя ў якасці засцярогу, дазваляюць успрымаць вілкі такім жа засцярогам, прычым узмоцненым вогненнай сімволікай (падобна качарзе і патэльні). Поруч дзвярэй хлява і ў хаце ставілі перавернуты рагамі ўверх вілкі - ад ведзьмы. Пасля родаў вілкі ставяць рагамі да печы - ад паскуддзя, а калі парадзісе трэба выйсці з хаты, яна бярэ гэтыя вілкі з сабой, у якасці кія, для абароны ад псуты і сурокаў. У некаторых месцах вілкі кладуць пад пасцелю маладых, для абароны ад шкоднасных сіл.


Вілы.
Вілы і русалкі, званыя ў старажытнасці берагінямі, увасаблялі дабратворны пачатак, злучаны з вадой і ўрадлівасцю. Пазней, яны набылі і негатыўныя рысы. Вілы вядомыя з ранняга сярэднявечча. Вера ў іх захоўвалася ў паўднёвых славян да ХХ стагоддзя. У сербскім эпасе пра юнакоў вілы апісваюцца як выдатныя дзяўчаты з косамі, апранутыя ў чароўныя сукенкі з крыламі і якія валодаюць лукам і стрэламі. Яны ахоўваюць студні.
17 ВЕРАСНЯ – ВАВІЛА.
На Вавілу вілы святкуюць
Па народным каляндары - Вавіла-познія вілы. Сена ў стагах, хлеб у сціртах - мужыцкім вілам адпачынак. На Вавілу вілы святкуюць - у зямлі ляжаць.
Венік, здаралася, святкаваў у кутку, сёння вілам чарга. Зялёная страда - яны сена ў стагі кідалі без стомы, хлебная страда - на сцірту снапы паднімалі. Не грэх да вялікай малацьбы адпачыць, знойдзецца ім наперадзе служба - у стагі складаць салому.
Вавіла – мужык гаспадарчы: ходзіць ён ў гэты дзень з віламі і правярае ці моцна стагі стаяць; на сенавале сена паварушыць, каб не злежалася. Пашавеліць віламі, паправіць ўсё навокал – заклад таго, каб ніякая нячыстая сіла ў сена не схавалася, ў яслі к быдлу не залезла, ў пчальніку не засела.
Калі прызываючы Вавілу: “Вавіла сахрані мой дом і мяне ад нясчасцяў і агню”, возьмеш ў рукі вілы, то ўсе лешыя з двара выметаюцца, так як яны баяцца пад вострыя вілы папасці.

Прыметы:
Як прыйшоў Вавіла, так робіць мужык свята вілам.
На Вавілу рамантаюць граблі, косы і вілы.
Прымаўкі:
У Вавіла вострыя вілы.
Хілы Вавіла ходзіць уныла.
Што не Вавіла, то крывыя вілы.


Вілы, як знак Велеса, заступніка багацця і быдла, часта выкарыстоўваліся для магічных аперацый. Для абароны ад граду імі "пагражаюць" граданоснай хмары, кладуць вілы (або вілы і венік) крыж-накрыж перад парогам хаты або выносяць іх у двор. Пры цяжкіх родах на парадзіху замахваюцца віламі або робяць выгляд, што б'юць яе імі - гэтым адпуджваецца нежыць, якая мучае жанчыну, а таксама ставяць вілы поруч ложкі парадзіхі, абараняючы яе ад багінкі. У хаце, дзе ёсць маленькае дзіця, вілы ставілі зуб'ямі ўверх, каб зберагчы яго ад сурокаў: "Як малэ дыця - вылкы да гары рогамы паставімо" (Украіна).
Вілы, пастаўленыя поруч дзвярэй хлява, служылі для абароны быдла ад ведзьмы.
Вілы
Ручная прылада для падняцця і пераносу снапоў, сена, саломы і г.д. Вядомы вілы драўляныя і металічныя з 2-3 пальцамі (зубамі) даўжынею 40-50 см і круглым гладка адшліфаваным дзержаком даўжыней 1,5-3 м. У трохзубых вілах трэці палец размешчаны насупраць двух як проціпалец. Драўляныя трохзубыя вілы выкарыстоўваліся ў сялянскіх гаспадарках пры сціртаванні снапоў і саломы, стагаванні сена, двухзубыя – для вытрасання саломы ў час малацьбы, прыгатавання трасянкі. У наш час бытуюць вілы з металічнымі пальцамі.


Вiлы — прылада сялянскай працы, прызначаная для таго, каб збiраць i пераносiць сена, салому, гной i iнш., у народнай культуры ўваходзiлi разам з iншымi вострымi жалезнымi рэчамi ў лiк надзейных абярэгаў.
Часам вiлы выкарыстоўвалi для «абароны» ад навальнiцы, граду, маланкi. Для гэтага iх выносiлi на двор i клалi крыж‑накрыж перад парогам хаты.
Каб спынiць ураганны вецер, якi мог нарабiць шмат шкоды для гаспадаркi: паламаць дрэвы, сарваць стрэхi з хат i iнш., выконвалi магiчныя дзеяннi — у той бок, адкуль чакалi навалу, кiдалi вострыя рэчы (нож, сякеру), у тым лiку i вiлы.
У народнай медыцыне знахары для лячэння цяжкiх захворванняў выкарыстоўвалi такi спосаб: над галавой хворага (чалавека цi жывёлы) разламвалi драўляныя вiлы, сiмвалiчна аддзяляючы хворую частку ад здаровай.
У традыцыi ўсходнiх славян вядома забарона выкарыстоўваць у час калядных святочных вечароў, памiнальных дзён вiлкi i нажы, каб не нарабiць шкоды памёршым продкам, якiя нябачна знаходзяцца за святочным сталом. З той жа нагоды ў святочныя днi забаранялася браць у рукi вiлы, каб на працягу года не было мору сярод жывёлы.
На Палессi лiчылi, што ў каровы не будзе прыплоду, калi даваць ёй сена цi салому вiламi.
Вiлы выкарыстоўвалi i ў абрадавай магii. У выпадку агонii грэшнiкаў, знахараў, калдуноў i ведзьмакоў, вiлы забiвалi ў столь — тым самым рабiлi ў даху сiмвалiчны выхад, каб душа пакутнiка магла лёгка адляцець.
Аксана Катовiч, Янка Крук.
ВІЛЕНІ (вілаван конь) - віліны коні, з дапамогай якіх добры маладзец (Пярун) здабывае сабе златакосую прыгажуню. Гэта цудоўныя коні навальнічных хмар; яны дыхаюць полымем, лётаюць па паветры з шпаркасцю стралы, не баяцца непагадзі і небяспек, і нададзеныя прарочым характарам: чалавечым словам, прадбачаннем, мудрасцю.
ВІЛЕНІК - чалавек, у якога стукнула віла стралою і потым сама жа вылечыла.
ВІЛЫ (сама-вілы, марскія пані, сама-дзівы, ліхаплёсы) - адно з назоваў хмарных паннаў; віла (само назоў ад слова "віць") прадзе хмарныя кудзелі і цягне з іх залатыя ніткі маланкі. Вілы адлюстроўваюцца і прарочымі праллямі, прадучымі  нітку жыцця. Іх завуць таксама ліхаплёсы (г.зн. плетучыя ліха - жыццёвыя беды і смерць). Аб шанаванні віл згадваецца ў старадаўніх рукапісах: «Веруют в Перуна и в Хорса... и в вилы, их же числом тридевять сестрениц глаголют невгласи и мнятъ богинями, и тако покладывахуть имъ теребы». Вила родственна светлым духам, и потому ее имя сопровождается постоянным эпитетом «белая». Вілы ўяўляюцца юнымі, выдатнымі, бледнатварымі паннамі, у тонкай белай адзежы і з доўгімі распушчанымі косамі; у гэтых косах - іх сіла і нават само жыццё; цела ў іх далікатнае, празрыстае, лёгкае, як у птушкі, вочы бліскаюць падобна маланкі, голас - прыемны, мілагучны. Але бяда чалавеку, які прывабіцца вілаю! Яму пастылым стане увесь свет і жыццё будзе не ў радасць. Нароўні з русалкамі, вілы жывуць на горных вяршынях, у лясах і вадзе, і таму адрозніваюцца на горных, лясных і вадзяніках. Віла радніцца з лебядзінымі паннамі, якія стала купаюцца ў азёрах і крыніцах. Аб вілах, блукаючых па лясах і гаям, распавядаюць, што яны маюць казіныя ногі і конскія капыты. Вілы не заўсёды ездзяць на цудоўных віліных конях, яны часам носяцца на хуткіх аленях, занузданных і паганяемых змеямі, г.зн. маланкамі. "Распавядзі, якое ты тварэнне: /Ці жанчына цябе спарадзіла /Ці богам праклятая Віла?" (А.С. Пушкін. "Песні заходніх славян").



ВІЛЬВЫ - (роднасныя вілам) духі, якія насяляюць хмарны мір, носяцца па паветры ў выглядзе крылатых змеяў і што пасылаюць на зямлю дажджавыя ліўні і ўрадлівасць. У кожнай краіны ёсць свая вільва-абаронца. Ахоўваючы свае землі, вільвы часта ваююць паміж сабой у паветры, і па зыходзе бітвы - у падуладных ім краінах усталёўваецца добрае або дрэннае надвор'е.
Вілы

Жаночыя духі ў міфалогіі паўднёвых славян. Гэта прыгожыя крылатыя дзяўчаты з доўгімі валасамі, апранутыя ў чароўныя сукенкі, якія хаваюць іх конскія, казліныя ці асліныя ногі. Лічылася, что той, хто зможа адабраць у іх сукенку, зможа падпарадкаваць іх сабе. Вілы звычайна жывуць у гарах, а крылы даюць ім магчымасць лятаць. Гэтыя істоты напрамую звязаны з вадою: з калодзежамі і азёрамі, калі іх раззлаваць, яны могуць запярэць ваду. Вілы вельмі добра ставяцца да людзей, часта дапамагаюць сіротам, але асабліва прыязныя яны да мужчын. Вілы не бессмяротны, а калі адабраць у іх крылы, то яны, не могучы лятаць, становяцца звычайнымі жанчынамі. Вілы маюць здольнасць лячыць любыя хваробы, могуць прадказваць смерць. Але гора тым, хто выпадкова іх угнявіць, бо яны могуць убіць злачынцу адзіным толькі позіркам.
Віліі, вілы
Віліі, вілы, самавілы (баўг. віла; макед. самавіла; серб. віла; польск. wila) - у паўночнай міфалогіі вельвы (жанчыны-вешчуны). У больш хрысціязаванай  паўднёваславянскай міфалогіі выява страціла канкрэтнасць, віліі ўяўляюцца як жаночыя духі, чароўныя дзяўчаты з распушчанымі валасамі і крыламі. Яны апрануты ў чароўныя сукенкі, хто адымаў у іх сукенку, таму яны падпарадкоўваліся.


Вілы маглі лётаць як птушкі, пасяляліся ў гарах. Яны валодалі студнямі і азёрамі, валодалі здольнасцямі "замыкаць" воды. Калі адняць у іх крылы, яны губляюць здольнасць лётаць і становяцца простымі жанчынамі.
Ногі ў іх казіныя, конскія ці асліныя. Вілы зачыняюць іх доўгай белай адзежай. Да людзей, асабліва да мужчын, яны ставяцца прыязна, дапамагаюць пакрыўджаным і сіротам. Калі ўгневаць віл, яны могуць жорстка пакараць, нават забіць адным поглядам. Яны могуць лячыць, прадказваць смерць, але і самі яны не несмяротныя.
Культ віл і іх сувязь са студнямі вядомыя па балгарскіх крыніцах з XIII стагоддзя.
Падобныя дзяўчаты, званыя Vilia, сустракаюцца і ў кельцкай міфалогіі.
На тэрыторыях, блізкіх да нямецкіх земляў, вілы апісваюцца ўжо як памерлыя дзяўчаты, якія не могуць супакоіцца, і здольныя прычыніць зло тым, хто іх пакрыўдзіў пры жыцці.
Ва ў балгарскай народнай паэзіі сустракаецца згадванне пра юдаў – гэта вадзяныя вілы, якія адрозніваюцца варожымі адносінамі  да людзей.
Віліі ў мастацтве
Балет "Жызель" лібрэта Т.Гацье, музыка А.Адана. Прынц пераапранаецца селянінам і ўлюбляецца ў сялянку Жызель. Пазнаўшы праўду, яна сыходзіць з розуму і памірае. Валадарка віліс (у лібрэта выкарыстоўвае нямецкі варыянт напісання wilis) па імі Мірта забірае Жызель да сябе і робіць вілісай. Яны ледзь было не губяць прынца, але яго ратуе звонавы звон.
Гацье пры пошуку сюжэту "Жызелі" натхніўся фрагментам з "Зімовай казкі" Генрыха Гейнэ, у якой паэт распавядаў гэту ці то нямецкую, ці то славянскую легенду пра дзяўчат, якія не могуць супакоіцца ў сваіх магілах, таму што памерлі напярэдадні свайго вяселля.
Опера Пучыні "Вілісы" распавядае пра дзяўчыну, якая памерла напярэдадні вяселля, і пра тое, як яна стала вілай.
Лібрэта оперы "Вілісы" заснавана на аднайменным аповядзе Альфонса Карра.
У рамане "Гары Потар і кубак агню" выдатныя вілы - талісман балгарскай нацыянальнай зборнай па квідзічу. Адна з прыезджых гераінь - Флёр Делакур, збольшага па крыві віла.
У любоўнай песні пад назвай "Vilia" з аперэты "Вясёлая ўдава" Лехара і Роса, паляўнічы ўздыхае па віліі, "ведзьме з лясоў".
Характэрны факт
Па адной з версій прымаўка "віламі на вадзе напісана" ўзыходзіць да персанажаў гэтага артыкула. Нібы, такім чынам яны маглі застаючыся пад вадой мець зносіны са звычайнымі людзьмі.
Вілі
Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі
Вілі  - адзін з першых Асаў, брат Одзіна і Ве, разам з якімі ствараў Зямлю.
"Нараджэнне"



Калісьці, у часы, пра якія не ведаюць ні людзі, не Богі, бо не было здольных запомніць, нарадзіўся волат Імір, а разам з ім з'явілася карова Аудумла. Малака ў яе было ўдосталь, так, што хапіла нават Іміру. Але Аудумле няма чым было харчавацца, таму яна лізала салёныя камяні і да зыходу трэцяга дня вылізала новую істоту - Свідруй, гэта значыць Бацька, які стаў  прабацькам усіх Асаў. У Буры з'явіўся сын, названы Бор, гэта значыць Народжаны. Бор узяў у жонкі дачку добрага волата і ў іх з'явіліся дзеці - Одзін, Вілі і Ве.
Стварэнне Землі
Мноства падзей адбывалася з Багамі-братамі, аднойчы ім нават прыйшлося схапіцца з Імірам, якога яны і перамаглі.
Браты кінулі цела Іміра ў самую глыбіню Сусветнай Бездані і зрабілі з яго Зямлю, а з крыві - азёры, рэкі, моры. Косці Іміра сталі гарамі, з аскепкаў касцей  і зубоў выйшлі скалы і валуны - нездарма яны дагэтуль тырчаць з вады, наровячы прапароць дно даверліваму караблю… З чэрапа Іміра Багі пабудавалі небасхіл, а мозг кінулі ў паветра і зрабілі аблокі - вось чаму так каварны  цёмныя хмары, якія пагражаюць то завеяй, то градам. Потым Богі ўзялі зіготкія іскры, што лёталі вакол, вырваўшыся з полымя Муспелля, і прымацавалі іх да Неба. Так атрымаліся нерухомыя зоркі. Другім іскрам Богі дазволілі лётаць у паднябессі, але кожнай прызначылі месца і прыгатавалі шлях.
Марыя Сямёнава, "Дзевяць светаў"
Іміра цела
стала зямлёй,
кроў яго - морам,
косці - гарамі,
чэрап стаў небам,
а валасы - лесам.
З век яго Мідгард
людзям быў створаны
багамі добрымі;
з мозгу яго
створаны былі
цёмныя хмары
Малодшая Эдда
Так Трыма Братамі быў створаны свет Мідгард, але ён не быў населены.
Стварэнне людзей


Аднойчы браты ішлі па беразе створанага свету і ўбачылі два дрэва. І задумаліся, што будзе, калі даць ім жыццё? Узялі браты дрэвы і выразалі з іх Людзей. Адзін, старэйшы з братоў, даў ім душу і жыццё, Вілі - розум і рух, a Be надаў прыгожым абліччам, гаворкай, слыхам і зрокам. І далі мужчыну імя Аск, гэта значыць Ясень, а жанчыне імя Эмбла, што значыла Вярба. І пачаўся тады род людзей, які Богі адгарадзілі ад астатніх светаў стагоддзямі Іміра.
Наступныя згадванні Вілі
Нажаль, але пасля стварэння людзей пра братоў Одзіна Вілі і Ве не сустракалася згадванняў. Ва ўсякім разе, такіх не ўтрымоўвае Эдда ісландскага паэта і гісторыка XIII стагоддзя  Снорры Стурлусона, якая з'яўляецца ці ледзь не адзінай крыніцай звестак пра германа-скандынаўскую міфалогію.
Літаратура
"Малодшая Эдда" Снорры Стурлусона
"Дзевяць светаў" Марыі Семенавай
Спасылкі
Вілендорфска-касценкаўская культура.
Вілендорфска-касценкаўская  культура ахоплівае Маравію, Польшчу, даліны рэк Прыпяць, Дзясны, верхняга Дняпра, Дона. Характэрны выгляд мастацтва, які адрознівае культуру ад іншых - постаці Венер. Найболей вядомая - Вілендорфская Венера (датаваная 30 000-27 000 гг. да н. э.) з Ніжняй Аўстрыі, была выраблена не з мясцовага крэменя. Як лічаць, была статуэткай багіні Зямлі. Вырабы Вілендорфска-касценкаўскай  культуры маюць вялікае распаўсюджанне па тэрыторыі.
Багіня зямлі (маці-земля):

Cлева направа: Багіня зямлі з Леспюг, Вілендорфа, Гагарына .

(Г.І.: з пададзенага матэрыяла бачна, што на тэрыторыі Беларусі існавала племя віленцаў.
Прыметы племені:
1.Назовы паселішчаў;
2.Прозвішчы людзей;
3.Культы пакланення паганскаму Богу Велесу, вадзяным духам – Віліям;
4.Наяўнасць вілендорфска-касцёнкаўскай культуры (яна ж усходні Гравет) і яе помнікаў на тэрыторыі Беларусі : в. Бердыж, в. Юравічы ці землях этнічных беларусаў – в. Елісеевічы. В. Юдзіна (Бранская вобласць), Мезіна (Чарнігаўская вобласць).

Падрыхтавала Галіна Арцёменка.
 

Плямёны