AДАМ БРЭМЕНСКІ

ДЗЕІ АРХІБІСКУПАЎ ГАМБУРГСКАЙ ЦАРКВЫ

GESTA HAMMABURGENSIS ECCLESIAE PONTIFICUM

КНІГА IV

АПІСАННЕ ПАЎНОЧНЫХ ВЫСПАЎ

…..14. Калі ж рухацца да пачатку Балтыйскага мора з поўначы,  перш-наперш сустрэнеш нортманаў, далей у вады выступае вобласць данов Сконія, а за яе мяжой аж да Біркі жывуць готы. Затым ляжаць велізарныя прасторы зямлі, якія засяляюць свеоны. Яны цягнуцца да Краю жанчын. Яшчэ далей-паміж жанчынамі і Русіяй,-кажуць, жывуць вісы, міры, ламы, скуты  і туркі. Там, ізноў жа канец апісваемага заліва. Такім чынам, узбярэжжа гэтага мора з поўдня займаюць склавы, а з поўначы сведы. ….

Хані (народ)

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Дзяўчынка хані  у традыцыйным дзіцячым галаўным уборы

Хані (саманазва: Haqniq - "людзі"; кіт. 哈尼族, піньінь Hāní Zú;; в’етн. Hà Nhì) - народ ва Ўсходняй і Паўднёва-усходняй Азіі. Агульная колькасць - каля 1,5 млн чалавек. Пражываюць у Кітаі (1 439 673 чалавек, 2000 год, перапіс), галоўным чынам у правінцыі Юньнань, а таксама у В'етнаме ў правінцыях Лайцяу і Лаокай (17 535 чалавек, 1999 год, перапіс) і ў Лаосе (1122 чалавек, 1995 год) у правінцыі Пхонгсалі. Уваходзіць у 56 афіцыйна прызнаных народаў Кітая і 54 афіцыйна прызнаных народаў В'етнама. Акрамя таго, урад Кітая ў склад хані уключае народы акха і бісу.

Блізкія іншым лалойскім народам: і (іцзу), лісу, акха. Падзяляюцца на шэраг субэтнічных груп, якія маюць розныя саманазвы: эні (кадо), біюэ, хаоні, гэцо, асілума, доні, эму, лау, соні, ламай і інш.

Мова

Кажуць на мове хані  паўднёвай падгрупы лалойскай групы лола-бірманскай галіны цібето-бірманскіх моў.

Хані – моладапісьмовая  мова, для якой  ў 1957 годзе  была ўведзена пісьменнасць на аснове лацінскага алфавіту. Як другой мовай 40 % хані  валодаюць кітайскай, малаважная колькасць - тай-лю ці мовамі і.

Алфавіт хані 1957 года:

Aa Bb Dd Ee Ff Gg Hh Ii Шш Jj Kk Ll Mm Nn Ŋŋ Oo Өө Pp Qq Rr Ss Tt Uu Xx Зз Ыы

Антрапаніміка

Для хані  традыцыйна двучастковая сістэма імёнаў, якая ўключае імя роду і асабістае імя.

Пад уладай Кітая хані  атрымлівалі кітайскія прозвішчы, аднак пры гэтым радавыя імёны захоўваліся.

Характэрная асаблівасць сістэмы асабістых імёнаў - апошні склад імя бацькі складае першы склад імя сына. Аналагічны прынцып захаваўся ў і. Лічыцца, што гэта традыцыя была закладзена Сінуло (кіт.細奴邏, піньінь Xìnúluó), заснавальнікам дынастыі Мэн (кіт. 蒙, піньінь Měng) дзяржавы Наньчжао.

Гісторыя

Паводле паданняў хані  да III-IV стагоддзяў н. э. жылі на поўначы ў адносінах да сучаснага арэала, адлучыўшыся ад іцзу і перасяліўшыся на поўдзень у сярэднія вякі.

Продкі хані  уваходзілі разам з продкамі іншых лалойскіх народаў у склад Наньчжао, складаючы т. н. плямёны умань (кіт.烏蠻, піньінь wūmán). У эпоху Тан хані  плацілі даніну Кітайскай імперыі. Час адасаблення хані  ад іншых умань сапраўды не вядомы, аднак існуе гіпотэза, што гэта адбылося ў X-XI веках. Пры дынастыі Юань канчаткова ўвайшлі ў склад Кітая, аднак аж да пачатку  кіравання дынастыі Цін кіраванне ажыццяўлялася праз мясцовых правадыроў, якім урад падаваў афіцыйныя пасты. У перыяд дынастыі Цін, правадыроў змянілі кітайскія службоўцы.

У асобных абласцях, напрыклад у раёне Цзінхона, у хані  да сярэдзіны XX стагоддзя захоўвалася супольная форма зямельнай уласнасці, тады як у іншых абласцях (паветы Мэнхай, Мэнсун і Мэнла) пераважалі феадальныя адносіны, якія існуюць з XV стагоддзя. Захоўваліся і пераходныя варыянты (паветы Юаньян, Лючунь і інш.).

Традыцыйная культура

Жанчыны хані  у традыцыйнай адзежы, павет Юаньян, правінцыя Юньнань, Кітай

Традыцыйная хата, выгляд узбоч (В'етнамскі этналагічны музей).

Рэлігія: галоўным чынам прытрымваюцца традыцыйных вераванняў (анімізм), якія выпрабавалі вызначаны ўплыў даасізму і будызму, у XX веку стала распаўсюджвацца хрысціянства.

Традыцыйны занятак хані - земляробства, здаўна яны вырашчывалі рыс, бавоўну, а  таксама цукровы трыснёг, каву, бананы, ананасы, каўчуканосы і інш. Дапаможную ролю адыгрываюць таксама жывёлагадоўля, паляванне і рыбалоўства. З'яўляюцца аднымі з галоўных вытворцаў чаю пуэр. З рамёстваў развіты выраб цэглы і чарапіцы, кавальская справа, ткацтва, з прыкладных мастацтваў - гафт, пляценне. У наш час частка хані  заняты ў дробным бізнэсе.

Традыцыйная адзежа звычайна чорная ці цёмна-сіняя. Мужчыны апранаюцца ў кароткія курткі і доўгія шырокія парткі, на галаве носяць белыя ці чорныя цюрбаны. У жанчын з гафтам, у астатнім жаночая адзежа залежыць ад клана. Да сямі гадоў адзежа дзяцей не залежыць ад паловы.

Традыцыйнае жыллё хані  уяўляе сабою дзвюх - трохпавярховыя будынкі чатырохкутнай формы, пабудаваныя з бамбука, гліны, каменя і дрэва. Будаўнічыя матэрыялы залежаць ад вобласці пражывання. Дахі двухсхільныя, крыты саломай. Падмурак часта каменны, хаты па берагах рэк - свайныя. У горных селішчах жылым з'яўляецца ніжні паверх, тады як верхні выкарыстоўваецца для гаспадарчых патрэб. У нізінных селішчах - наадварот, і ніжні паверх служыць для ўтрымання скаціны. У цэнтральным памяшканні на жылым паверсе знаходзіцца алтар продкаў, бакоўкі з'яўляюцца спальнямі. Вёскі моцна вар'іруюць па памерах, уключаючы ад дзесяці да 400 хатніх гаспадарак.

Для традыцыйнай сацыяльнай арганізацыі былі характэрны вялікія патрыярхальныя сем'і, полігінія, левірат. Захавалі дзяленне на татэмныя роды.

Вядомы традыцыйная музычная прылада пад назвай эбі (кіт.俄比, піньінь ébĭ).

Нататкі

Літаратура

Спасылкі

Крыніца –

«http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%BD%D0%B8_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)»

(Г.І.: выпадковасць ці не – не вядома, але назоў племені вельмі сугучны з некаторымі назовамі ў Беларусі. Такія выпадковасці маюць права на далейшыя даследванні. Хутчэй за ўсё ў Беларусі было таксама племя з падобным назовам. Магчыма далёкае племя ў Кітае-В’етнаме атрымала свой назоў ад індаеўрапейцаў.Вядома, што ў Кітае існавала варварская зямля, дзе жылі воіны-наёмнікі  індаеўрапейцы.)

Ламахалот

Адзежа малайского тыпу.

Асноўная ежа — вараная кукуруза і рыс з агародніннымі і рыбнымі заправамі.

Традыцыйная сацыяльная арганізацыя заснавана на патрылінейных родах (суку). Характэрна дуальнае дзяленне на фратрыі. Шлюб кросскузенны матрылацеральны, шлюбнае селішча патрылакальнае.

Традыцыйныя культы — бажаствоў (вярхоўнае бажаство  Лера-Вулан — «Сонца-Месяц»), памерлых (ніту), шаманства. Багаты славесны і музычны фальклор.

Крыніца: http://narodimira.ru/aziya/236-galeshy

Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з ламаямі

в. Ломскае >Менская вобласць > Крупкі >Абчугскі

в. Ломшына>Менская вобласць > Менск >Лошанскі

в. Ломавічы >Гомельская вобласць > Кастрычніцкі > Ломавіцкі

в. Ламачы >Гомельская вобласць > Хойнікі >Дварышчанскі

в. Ломыш >Гомельская вобласць > Хойнікі >Дварышчанскі

в. Ламачына >Віцебская вобласць > Шаркоўшчына > Лужкоўскі

в. Ломашы > Віцебская вобласць > Глыбокае > Ломашаўскі

в. Ламці> Віцебская вобласць > Глыбокае > Ломашаўскі

в. Ламіжына > Віцебская вобласць > Паставы > Навасёлкаўскі

в. Ламачына >Віцебская вобласць > Полацак >Забалоцкі

в. Ламіншчына>Віцебская вобласць > Талочын > Слаўнаўскі

в. Ломы >Віцебская вобласць > Віцебск >Летчанскі

в. Ламашы >Гарадзенская вобласць > Слонім > Сенькаўшчынскі

в. Падлом’е > Магілёўская вобласць > Сормаўскі

в. Ломы> Магілёўская вобласць > Бабруйск > Вішнеўскі

в. Ламбава> Магілёўская вобласць > Бабруйск > Кавалеўскі

п. Ломы>Магілёўская вобласць > Краснаполле > Тур’яўскі

Прозвішчы: Ламановіч, Ламанскі, Ламацкі, Ламінскі – старажытныя беларускія шляхецкія роды.

Ламаносаў, Ломаць, Ламака.

Са спісу войска ВКЛ 1528 года:

Ломзич Айзюк, т. хар. Ахмет Влан Санчуковiча 120

Геаграфічныя назовы за мяжой, злучаныя з ламаямі

Ламегу (порт. Lamego) - Партугалія

Ламбарэне — Габон
Ломе — Того
Лом — горад ў Балгариыі (Мантанская вобласць);

Лом — горад ў Чэхіі (Усцецкі край);

Лом — вёска ў Багародскім раёне Ніжагародскай вобласці Расіі;

Лом — муніцыпалітэт ў Нарвегіі;

Лом — абшчына ў Балгарыі (Мантанская вобласць);

Лом — пік на выспе Смаленск (Лівінгстон);

Лом — рака ў Балгарыі, прыток Дуная

МІФАЛОГІЯ.

ЛАМЕЦ

Ліхі дух, магчыма, эўфемістычная назва чорта. Згадваецца ў выслоўях і праклёнах на Палессі (Тураўшчына): “От нема на вас ламца!”, “Ламец ёго знае, дзе воно”, “Коб цебе ломец ухопіў!”, “Ліхого і ломец не берэ!” і г. д.

Крыніца: http://rv-blr.com/dictonary?alpha=&authenticity_token=7ac738a48b166025e45f6b2c67b725bd415bc85e&page=1

ЛОЙМА, ЧАРЦІХА

Злы дух, які выступае ў жаночым абліччы. Мела страшны выгляд: раскудлачаныя косы, вялікія адвіслыя грудзі. Месцам жыхарства Л. называлі балота, лазняк, дзе яны страшылі баб, чапляліся да мужчын. Асабліва народнае ўяўленне звязвала постаць Л. з выкраданнем ёю малых прыгожых дзяцей, паколькі яе ўласныя чарцяняты былі брыдкія. Л. падхоплівала па дарозе, на мяжы ці нават у хаце дзіця, якое маці, адыходзячы, забыла перахрысціць, і пакідала на яго месцы сваё. Падмененае дзіця раілі пакласці на захадзе Сонца на парозе і біць асінавымі дубцамі (асіна – чортава дрэва, і, выкарыстоўваючы яго, як бы выбівалі “клін клінам”, пакуль чарціха не прыйдзе па сваё чарцяня. Аддаючы назад чалавечае дзіця, яна дакарала жанчыну: “Я тваё так паленгавала, а ты маё б’еш”.

На Беласточчыне Л. называлі блізкіх да русалак незвычайнай красы і прывабнасці лясных дзеў, якія з’яўляліся маладым, ладным і дужым мужчынам, што выпальвалі ў лясных нетрах вугаль. Варта такому стомленаму пры вырубе дрэваў і ладкаванні іх у капец прылегчы на мяккім імху, як падыходзіла Л., спавмвала вэлюмам сваіх шаўкавістых косаў, абсыпала гарачымі пацалункамі, песціла пругкімі, бы лясныя яблычкі, грдзьмі і, распаліўшы мужчыну да кахання, выслізгвала з абдымкаў і знікала ў гушчары. На Гарадзеншчыне Л. набывала зааморфны выгляд: яе малявалі ў абліччы вялізнай, як курыца, хунтаў на пяць, зялёнай жабы. (Ператварэнні ведзьмаў у жабу асабліва характэрныя для купальскіх павер’яў). Жывучы ў рэчцы і назіраючы за тым, як бабы перылі кіянкамі палотны, жаба – Л. выходзіла на кладку і таксама біла па ёй лапамі. Людзі асцерагаліся быцт укушанымі такой жабаю і таму баяліся біць яе.

Крыніца: http://rv-blr.com/dictonary?alpha=&authenticity_token=7ac738a48b166025e45f6b2c67b725bd415bc85e&page=1

Лом (прылада)

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Лом-абцугі

Лом - ручная ўдарная і рычажная прылада, адна  з найболей старажытных відаў прылады, вядомая  чалавецтву, нароўні з малатком, зубілам, сякерай, лапатай. Лом, як правіла, вырабляецца з трывалага металічнага стрыжня.

Прылада і ўжыванне лома

Лом - надзвычай простая па свайму тэхналагічнаму складу прылада, што і прадвызначыла распаўсюд ломаў паўсюдна па ўсёй планеце, і, незалежна ад бурнага тэхналагічнага прагрэсу, лом праз тысячагоддзі ўсё яшчэ шырока ўжываецца людзьмі ў розных выпадках. Прылада звычайнага лома вельмі проста - металічны стрыжань з востра завостранымі ці расплясканымі канцамі (або з адным вострым канічным і другім плоскім - універсальны лом). Ломы ўжываюцца ў хатняй гаспадарцы (па неабходнасці), у лесанарыхтоўках, кацельных, на металургічных заводах, на транспарце, пажарнікамі, МНС, міліцыяй і ў войскі.

Вобласці ўжывання:

-       Расколванне цвёрдых прадметаў, буйных кавалкаў каменнага вугля, каменя, лёду і г.д.

-       Перасоўванне цяжараў на невялікія адлегласці (праца ломам як рычагом).

-       У якасці аварыйнай прылады на выпадак пажару і інш. надзвычайных сітуацый. Аварыйны электратэхнічны лом мае гумовае ізалявальнае пакрыццё.

-       У вылучных выпадках лом можа служыць зброяй.

-       Лом можа быць скарыстаны для здзяйснення крадзяжу (узлом). Жаргонная назва "ломчык" прыдумана злодзеямі для пазначэння невялікага лома для ўзлому замкоў, дзвярэй і інш.

Перавагі:

-       Найпростая прылада, не патрабуючая  пры эксплуатацыі электраэнергіі, паліва  і рамонту;

-       Тэрмін службы абмежаваны толькі карозіяй і цыклічнымі нагрузкамі (у айчыннай бухгалтэрыі лом  з'яўляецца маёмасцю, а не дзейнікам амартызацыі).

Матэрыялы для вырабу ломаў

Асноўным матэрыялам для вытворчасці ломаў з'яўляецца сярэдневуглеродзістая сталь (напрыклад ст.30, ст.45, ст.50). У рэдкіх выпадках ужываецца дрэва (напрыклад, пешня), плакаванае ва ўдарнай частцы металам, ці нержавелая сталь (праца ў каразійным асяроддзі).

Тыпы ломаў

Ломы бываюць рознай канструкцыі ў залежнасці ад прызначэння:

-       Простыя: Завострыванне простае канічнае ці чатырохкантовае.

-       Універсальныя: Завострыванне простае з аднаго канца і лапатападобнае з другога.

-       Спецыялізаваныя: форма лома і завострывання  прыстасаваны пад пэўныя ўмовы працы.

Разнавіднасці ломаў:

-       Лом  класічны: просты стрыжань з завостранымі канцамі.

-       Лом-ледасек: адмысловае сякерападобнае завострыванне з аднаго ці двух канцоў (выкарыстоўваецца дворнікамі для скола лёду).

-       Лом-мантыроўка: карацейшы, часам плоскі, форма і завострыванне Г- ці S-вобразная. Канцы плоскага завострывання часта выконваюць функцыю абцугоў).

Лом у народнай творчасці і культуры свету

Прыказкі і прымаўкі

-       Супраць лома няма прыёму! (калі няма іншага лома)

-       Быццам лом праглынуў (выраз пра чалавека-маўкуна, або выраз пра страявую правільную выправу чалавека).

-       Ломам падперазаны

Лом у літаратурных творах і кіно

Знакаміты змушаны пустэльнік - Рабінзон Круза - шырока выкарыстоўваў ламы для будаўніцтва. Першая выкапаная ім пячора-сховішча запатрабавала шматдзённай і знясільваючай працы з выкарыстаннем ломаў (выцягванне камянёў). Таксама ён выкарыстоўваў ломы пры спробе спусціць у мора першую пірогу, выдзеўбаную ім з дрэва (але ў яго нічога не выйшла).

Лом неаднаразова згадваецца ў творы "Таямнічая выспа" Жуля Верна. Сайрус Сміт і яго сябры пры змушаным пустэльніцтве на выспе, падчас будаўніцтва і правядзення выбуховых прац ужываюць вырабленыя імі ў гамарні (пабудаванай імі ж) ломы. Так, напрыклад, пры будаўніцтве так званага "Гранітнага Палаца" ломы былі скарыстаны ў шэрагу выпадкаў (прабіўка адтулін для вокнаў і інш.)

Праца з выкарыстаннем ломаў адлюстравана ў савецкай літаратуры і кіно (фільмы пра Вялікую айчынную вайну, аб Вялікіх будоўлях сацыялізму і інш.)

У перабудоўных і пасляперастроечных фільмах, і раманах пра турмы, лом  часта згадваецца як прылада расправы ў асяроддзі зняволеных (распалены канец лома ўводзяць  караючаму зняволенаму ў задні праход).

У знакамітым дзіцячым творы "Прыгоды капітана Ўрунгеля" ў складзе каманды (Ўрунгель, Крышан, Фукс), старэйшы матрос мае літаратурную мянушку Лом - з-за яго высокага росту і каласальнай фізічнай сілы.

Тэхніка бяспекі пры працы з ламамі

Лом - досыць цяжкая металічная прылада і пры нядбайным абыходжанні  можа прычыніць шкода здароўю.

Літаратура

Крыніца –

«http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%BC_(%D0%B8%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82)»

ЛАМАШТУ.

Ламашту (аккад.), у аккадскай міфалогіі (з кан. 2-га  тыс. да н. э.) львінагаловая жанчына-дэман, якая ўздымаецца з падземнага свету, што насылае на людзей хваробы, крадзячая дзяцей; дэман дзіцячых хвароб. Малявалася   кормячай   грудзьмі свінню і сабаку. Яе атрыбутамі нярэдка з'яўляюцца грэбень і верацяно. У шумерскай міфалогіі ёй прыблізна адпавядала Дзімме.

ЛАМІІ

Па меркаванню  рымскіх і грэцкіх класікаў, ламіі  жывуць у Афрыцы. Дагары ад пояса ў іх формы прыгожай жанчыны, ніжняя ж палова - змяіная. Некаторыя навукоўцы звалі іх вядзьмаркамі, іншыя зласлівымі пачварамі. Яны пазбаўлены здольнасці гаварыць, аднак умеюць выдаваць меладычны свіст і, завабліваючы ім падарожнікаў у пустэльню, пажыраюць іх. Паходжання  яны чароўнага - яны нашчадкі адной са шматлікіх любоўных сувязяў Зеўса. Роберт Бертон у той частцы сваёй "Анатоміі меланхоліі" (1621), дзе гаворыцца пра магутнасць кахання, піша:

"Нейкі  Меніппе Лікіі, малады чалавек 25 гадоў, які на шляху між Канхрэямі  і Карынфам сустрэў падобную прывідную істоту ў абліччы выдатнай маладой жанчыны; узяўшы яго за руку, яна павяла яго да сябе ў хату ў прадмесці  Карынфа і сказала , што яна родам фінікіянка і што, калі ён з ёю будзе жыць, то "пачуе, як яна спявае і  гуляе, і будзе піць такія віны, якіх у жыцці не піў, і ніхто ім не перашкодзіць;  яна ж верна і аддана будзе з ім жыць і з ім памрэ і абяцае яму гэта верна і аддана". Малады чалавек быў філосафам, жыў стала і сціпла і ўмеў стрымліваць свой запал, але перад любоўным запалам не выстаяў; ён даволі доўга пражыў з гэтай жанчынай да вялікага свайго задавальнення і нарэшце жаніўся на ёй, і на вяселле, сярод іншых гасцей, з'явіўся Апалон, які па некаторых прыкметах выявіў, што гэта жанчына - змяя, ламія і што ўся яе маёмасць, падобна апісанаму Гамерам золату Тантала, - нічога існага не ўяўляе, адна ўяўнасць. Калі яна ўбачыла, што яе выкрылі, то заплакала і папрасіла  Апалонія маўчаць, але яго гэта не кранула, і ў то жа імгненне яна, срэбны посуд, хата і ўсё, што ў ім было, знікла: "Шматлікія тысячы людзей ведалі пра гэта здарэнне, бо яно здарылася ў самым цэнтры Грэцыі"

ЛАМЯ.

У Балгарыі шырока вядома гэта пачвара з целам змяі і сабачай галавой.  Ламя, ахінутая чорнай хмарай,  апускаецца на палі і сады, пажырае ўраджай палёў і фруктовых садоў. Выява Ламі глыбіннымі каранямі злучаны са старажытнагрэцкай Ламіяй.

Падрыхтавала Галіна Арцёменка