Кадайскія народы

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Кадайскія  народы (гэянь) - група народаў на поўдні Кітая (правінцыі Юньнань, Гуйчжоу, Гуансі –Чжуанскі  аўтаномны раён, в. Хайнань) і поўначы В'етнама, размаўляючых на кадайскіх мовах.

Уключаюць:

-        гэлао (кэлао, клао) - 677 тыс. чал. (Гуйчжоу, паўднёвы ўсход Юньнані, захад Гуансі-Чжуанскага  аўтаномнага раёна; большасць не кажа на гэлао) і звыш 2 тыс. чалавек у В'етнаме (прав. Хазянг);

-        лаці - св. 12 тыс. чалавек у В'етнаме (прав. Хазянг і Лаокай) і 2,4 тыс. чалавек у Кітаі (паўднёвы ўсход Юньнані);

-        цунь - 88 тыс. чалавек (захад в. Хайнань), кажуць на мове цунь;

-        лаха (са кхао) - 6,4 тыс. чалавек (прав. Йенбай і Шонла у В'етнаме);

-        пупео (кабео, кабяо, лакуа) - 1 тыс. чалавек у В'етнаме (прав. Хазянг) і каля 300 чалавек у Кітаі (паўднёвы ўсход Юньнані);

-        буян (буянг) - 3 тыс. чалавек у Кітаі (паўднёвы ўсход Юньнані)

-        ежун (еронг) - каля 400 чалавек у Кітаі (паўднёвы захад Гуансі);

-        энны - 200 чалавек у В'етнаме (прав. Каобанг).

Колькасць у Кітаі - па адзнацы 2007, В'етнаме - па прамежкавым перапісе 2002.

З кадайскіх народаў афіцыйна прызнанымі нацыянальнасцямі з'яўляюцца ў КНР - гэлао, у В'етнаме - лаці, лаха, гэлао і пупео. Якія пражываюць у Кітаі лаці  і пупео афіцыйна ўключаюцца ў склад нацыянальнасці і, кун - у склад ханьцаў, буян - чжуанаў, еронг - яо.

Кажуць на мовах кадайской галіны раставай-кадайских моў. Распаўсюджаны таксама кітайскі, в'етнамскі, чжуанскі, мяо, таі  і інш. мовы.

Існуе гіпотэза, што продкі гэлао першымі адлучыліся ад прататайскай этнічнай агульнасці, лакалізаванай у межах сучаснага Гуансі-Чжуанскага  аўтаномнага раёна (каля 2 тыс. гадоў да н. э.) і мігравалі на поўнач уздоўж р. Бэйпаньцзян. Напачатку 1 тыс. да н. э. ці продкі і кун засялілі Хайнань.

Традыцыйная культура тыповая для горных раёнаў Паўднёва-усходняй Азіі; займаюцца падсечна-агнявым земляробствам (рыс, кукуруза, гарбузовыя, карняплоды), паліўным, у тым ліку тэрасным, рысаводствам. Захоўваюць галоўным чынам традыцыйныя вераванні.

Літаратура

Крыніца –

«http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%8B»

(Г.І.: выпадковасць ці не – не вядома, але назоў племені вельмі сугучны з некаторымі назовамі ў Беларусі. Такія выпадковасці маюць права на далейшыя даследванні. Хутчэй за ўсё ў Беларусі было таксама племя з падобным назовам. Магчыма далёкае племя ў Кітае-В’етнаме атрымала свой назоў ад індаеўрапейцаў. Вядома, што ў Кітае існавала варварская зямля, дзе жылі воіны-наёмнікі  індаеўрапейцы.)

Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з буянамі.

в. Буякі> Брэсцкая вобласць > Брэст > Тэльмінскі

в. Буянішкі> Гарадзенская вобласць > Ашмяны >Крэйванцаўскі

в. Буякі> Гарадзенская вобласць > Смаргонь >Лылойцінскі

в. Буянцы> Гарадзенская вобласць > Смаргонь >Жодзішкаўскі

в. Буяны> Віцебская вобласць > Віцебск >Мазолаўскі

в. Буянава> Віцебская вобласць > Міёры > Перабродскі

Прозвішчы: Буяневіч, Буянаў, Буянтуяў, Буян.

Геаграфічныя назовы за мяжой, злучаныя з буянамі.

Буэнос-Айрэс — Аргентына

МІФАЛОГІЯ.

Буян

А.В.Чарняцоў

Выспа Руген, мыс Аркона

Буян - выспа, які згадваецца ў  казках і замовах. Знаходзіцца далёка за морам, надзяляецца фантастычнымі рысамі тагасветнага свету. У замовах БУЯН - месца знаходжання міфалагічных персанажаў (богаў, хрысціянскіх святых і інш.), дапамога якіх надае гэтаму загавору сілу, ці цудоўны прадмет, які забяспечвае атрыманне жаданага, звычайна камень Алатыр.

Прататыпам з'яўляюцца выспа Руян (цяпер Руген) у Варажскім (Балтыйскім) мора, дзе знаходзіліся агульнаславянскія  свяцілішчы і выспа Беразань ніжэй парогаў на Дняпры, дзе было свяцілішча Пяруна.

Крыніца: http://www.pagan.ru/slowar/b/buyanostrow0.php

Буян

Іван Білібін, выспа Буян на ілюстрацыі да "Казкі пра цара Салтана…" А. С. Пушкіна

Буян - казачная выспа ў народным фальклоры. Першапачаткова злучаўся з рэгіёнам Балтыйскага мора - Руген, Готланд, Борнхольм і, магчыма, выспа Скандзы (Скандынавія) гоцкага гісторыка Ярдана). Пасля Буян ператварыўся ў выспу на ніжнім Дняпры - Хорціца ці выспа ў Чорным моры - Берэзань, Ачакоўскага  раёна   - пар. "Міма выспы Буяна ў царства хвалебнага Салтана (г. зн. Султана  - у асманскую Турцыю)" у  А. С. Пушкіна. Па паведамленнях Канстаціна Багранароднага  на дняпроўскай выспе Хорціца рос велізарны дуб, якому старажытныя русы прыносілі ў ахвяру пеўняў.

Выспа Буян нададзена  цудоўнай сілай, на ім захоўваюцца чароўныя рэчы, якія дапамагаюць казачным героям змагацца са злом (на выспе расце містычны дуб, у галінах якога схавана смерць Кашчэя). Там жа на выспе ёсць святы камень алатыр, які пазначае цэнтр свету. Хто здолее знайсці гэты камень - у таго ўсе жаданні выконваюцца.

Літаратура

• Рыбаков Б. А. Язычество Древней Руси. М., «Наука», 1988.

Падрыхтавала Галіна Арцёменка