Лемкаўская драўляная царква ў славацкім Свідніке

Лемкі - этнічная агульнасць, якая пражывае на заходняй Украіне, у Польшчы і Славакіі; на Ўкраіне афіцыйна разглядаецца як этнаграфічная група ўкраінцаў.

Паводле адной з версій, лемкі  з'яўляюцца нашчадкамі белых харватаў, якія ўжо ў VІ-VII веках пражывалі па абодвух схілах Карпат.

У канцы X стагоддзя  заходнія Карпаты злучыліся з Кіеўскай Руссю, потым прыналежалі да Галіцкага і Галіцка-Валынскага княстваў.

У 1340 г. паўночную частку Прыкарпацця захапіла Польшча, а паўднёвую частку - Вугоршчына.

"Русінскае" насельніцтва тым часам дасягала ўскраін Любліна, Рашава, Кракава і Горліц. Гарады апынуліся пад уздзеяннем польска-нямецкай каланізацыі, а сёлы перакладаліся з рускага на валошскае права, у іх уводзілася паншчына.

У 1772 г. Галіцыя і тэрыторыя Лемкаўшчыны былі далучаны Аўстрыяй. У ХІХ веку на Лемкаўшчыне, нароўні з гістарычнай назвай "русіны", сталі ўжывацца, пераважна ў асяроддзі інтэлігенцыі, саманазвы "карпатароссы", "уграроссы". Упершыню назву "лемкі" пачаў ужываць Іосіф Левіцкі  у прадмове да "Граматыкі" (1831) ад ужывання ў іх мове часціцы "лем" - "толькі", у адрозненне ад бойкаў, якія гаварылі "бо є" ("толькі") і "лішакоў", што гаварылі "лішэ", "лішэнь". У далейшым гэту назву распаўсюдзілі А. Таронскі, В. Хіляк і іншыя. Сваю этнаграфічную тэрыторыю русіны-лемкі, а потым таксама іх суседзі, пачалі зваць Лемкавінай, ці Лемкаўшчынай.

У сярэдзіне - другой палове XIX стагоддзя ў асяроддзі лемкаў разгарнуўся нацыянальны рух. Лемкаўская інтэлігенцыя (у большай частцы - святары) усвядомілі сябе часткай адзінага рускага народа, які распасціраецца ад ракі Попрад (заходняя мяжа Лемкаўшчыны) да Камчаткі. Лепшым пісьменнікам-лемкам другой паловы XIX стагоддзя стаў В. І. Хіляк, які пісаў часцяком пад шматлікімі псеўданімамі, найболей вядомы з якіх - Еранім Ананім.

Першая сусветная вайна прынесла шмат пакут лемкам. Былі цалкам спустошаны асобныя сёлы, шмат сялян загінула на вайне. За сімпатыі лемкаў да вялікарускага народа аўстрыйскія ўлады ў самым пачатку вайны вывезлі з Лемкаўшчыны звыш трох тысяч чалавек інтэлігенцыі і сялян у Талергофскі канцэнтрацыйны лагер, дзе некалькі сотняў лемкаў  загінула. Шматлікія лемкі былі забіты ў сваіх вёсках, як небяспечныя "русафілы". Гэту крывавую расправу на час спыніла Рускае войска, якая захапіла ў канцы 1914 года амаль усю Лемкаўшчыну. Аднак у траўні 1915 г., пасля Горліцкага  прарыву аўстра-германскіх войскаў, Рускае войска было змушана адступіць. З ёй адступіла ў глыб Расіі некалькі дзясяткаў тысяч лемкаў, а шматлікіх пакінутых нагнала, па вяртанні аўстрыйскага войска, тая ж страшная доля. Усё гэта прывяло да таго, што да канца Першай Сусветнай вайны Лемкаўшчына прыкметна абезлюдзела.

Распад Аўстра-Вугорскай манархіі ў 1918 г. аказаў садзейнічанне барацьбе заняволеных народаў за самавызначэнне. Такая барацьба разгарнулася і на Лемкаўшчыне. У с. Каманча пад горадам Сянок было абвешчана стварэнне Усходнелемкаўскай рэспублікі, якая абвясціла сваё аб'яднанне з Заходне-Ўкраінскай Народнай Рэспублікай (ЗУНР). Яшчэ больш значным было абвяшчэнне ў с. Флорынка поруч горада Новы Санч Усходнелемкаўскай рускай рэспублікі, якая выступала за салідарнасць з Расіяй. Абедзве гэтыя рэспублікі былі ліквідаваны польскімі войскамі, і ўся паўночная частка Лемкаўшчыны ўвайшла ў склад Польшчы.

У міжваенны перыяд абвастрыліся супярэчнасці ў лемкаўскім асяроддзі па нацыянальным пытанні. Хоць асноўная маса лемкаў па-ранейшаму звала сябе "русінамі" і ставіла сябе да "адзінага рускага народа", прыкметную папулярнасць набыла  і іншая нацыянальная плынь, прапаведваўшая  адзінства паміж лемкамі, галічанамі і карэнным насельніцтвам Савецкай Украіны, г. зн. украінская плынь, якая пракралася на Лемкаўшчыну яшчэ перад Першай Сусветнай вайной, але не знайшла  ў той час для сябе шмат саюзнікаў. Сярод лемкаў  "рускага" кірунку можна вылучыць навукоўца і багаслова, дэкана Грэка-каталіцкай семінарыі ў Львове Т. І. Мышкоўскага, гісторыка і святара І. Ф. Палянскага; сярод лемкаў  "украінскай" плыні - паэта Б.І. Антоніча, географа В. Кубіевіча. Абодва рухі мелі свае арганізацыі і друкаваныя органы: рускі кірунак - газету "Лемко", украінскі - газету "Наш лемко" і знаходзіліся ў прыкметнай канфрантацыі адзін з адным. Варта адзначыць, што абодва кірункі таксама моцна прыгняталіся польскім урадам.

У параўнальна лепшых умовах пражывалі лемкі  у Чэхаславакіі (уключаючы сучасную Закарпацкую вобласць, якая ў складзе Чэхаславакіі звалася "Падкарпацкая Русь"). Тут існавалі "русінскія" школы, грамадствы (найболей вядомае - Рускае культурна-асветнае грамадства імя А.В. Духновіча), літаратурныя аб'яднанні, адукацыйныя і культурныя цэнтры.

Чарговы ўдар лемкам вырабіла Другая Сусветная вайна. Напад Нямеччыны на Польшчу ў верасні 1939 года прывёў да акупацыі ўсёй Лемкаўшчыны. Былі зачынены ўсе рускія культурныя грамадствы, тады як украінскі кірунак, які падтрымліваў Нямеччыну, насупраць, некалькі ажывіўся. У адрозненне ад Усходняй Галічыны, у Лемкаўшчыне (як Паўночнай, так і Паўднёвай) сфармаваўся магутны партызанскі антыгітлераўскі рух. Шматлікія лемкаўскія  героі-патрыёты былі адпраўлены немцамі ў "лагеры смерці", іншых проста каралі смерцю.

У адрозненне ад Усходняй Галічыны, дзе прыкметная частка насельніцтва была наладжана супраць Савецкага Саюза, лемкі  з радасцю ўспрынялі вызваленне Лемкаўшчыны Савецкім войскам у канцы 1944 года.  Аднак іх надзеі пра выйсце са складу Польшчы не апраўдаліся: СССР прызнаў тэрыторыю Лемкаўшчыны за Польшчай. Больш таго, ужо ўвосень 1944 г. часовы ўрад Польшчы склаў дамову з урадам Савецкай Украіны пра абмен насельніцтвам. Па той дамове ўкраінскае насельніцтва, якое пражывала ў межах паваеннай Польшчы, падлягала высяленню на Ўкраіну ў абмен на польскае насельніцтва, якое высялялася з Украіны ў Польшчу. Невыносную сітуацыю стварыла нацыяналістычнае польскае падполле - сталыя запалохванні, забойствы, рабаванні. Адмова ад "добраахвотнага" перасялення прывяло  да фактычна гвалтоўнага высялення, гэта значыць да дэпартацыі ва УССР.

Тым не менш, пасля перасялення лемкаў на Ўкраіну іх у Польшчы заставалася яшчэ каля 140 тыс. Аднак і гэтыя лемкі  былі сілком выправаджаны з Карпат у 1947 г. у адпаведнасці з аперацыяй "Вісла" і рассеяны на землях, якія адышлі да Польшчы ад Нямеччыны пасля Другой Сусветнай вайны (паўночны захад Польшчы). Адным  з чыннікаў аперацыі "Вісла" была дзейнасць у Лемкаўшчыне Ўкраінскага паўстанцкага войска, якое змагалася з польскімі ўзброенымі сіламі.

Гэтыя падзеі значна прыслабілі лемкаўскі рух. Лемкі, пераселеныя на паўночны захад Польшчы, шмат у чым асіміляваліся палякамі. Акрамя таго, Украіна і Народная Польшча лічылі ўсіх лемкаў  украінцамі і не прызнавалі для іх іншага нацыянальнага самавызначэння. Аднак даваенныя супярэчнасці паміж "рускім" і "ўкраінскім" рухамі, яшчэ больш  абвастрыліся ў перыяд Другой Сусветнай вайны, не спрыялі самавызначэнню значнай часткі лемкаў  украінцамі. Гэта прывяло да таго, што ў канцы 1980-х гг., пры некаторай лібералізацыі нацыянальнага пытання, частка лемкаў  у Польшчы абвясціла сябе адмысловым народам лемкаў. Пасля гэты кірунак набыў шмат прыхільнікаў. У наш час такую нацыянальную самаідэнтыфікацыю падтрымлівае арганізацыя "Стоваришення Лемков". Кадыфікавана лемкаўская мова, адкрыты лемкаўскія гімназіі. Да прыкметных дзеячаў дадзенага кірунку можна аднесці паэта П. Траханоўскага, даследніцу Е. Дуц-Файфер. Разам з тым частка лемкаў  Польшчы лічыць сябе ўкраінцамі і групуецца вакол арганізацыі "Объеднання лемков".

На Ўкраіне частка лемкаў  сталі звычайнымі ўкраінцамі, а частка - захавала сваю лемкаўскую ідэнтыфікацыю, але, разам з тым, лічыць сябе часткай украінскага народа. Пераважна гэтыя лемкі  пражываюць у Галічыне (куды яны і былі пераселены ў 1940-х гг.). Іх падтрымлівае Ўсеўкраінскае таварыства "Лемкивщина" ў Львове.

Спасылкі

Аб паходжанні германцаў і месцазнаходжанні Германіі.

Карнелій Тацыт.

(урывак)

…..

44. За лугіямі жывуць гатоны,  якімі кіруюць  цары,  і  ўжо некалькі  цвярдзей,  чым у іншых народаў Германіі,  аднак яшчэ не суцэль самаўладна.  Далей,  у самога Акіяна,  - ругіі  і лемовіі; адметная  асаблівасць  усіх  гэтых  плямёнаў  -  круглыя  шчыты,

кароткія мячы і пакора царам. За імі, сярод самога Акіяна, жывуць абшчыны свіонаў; акрамя ваяроў і зброі,  яны моцныя таксама флотам.  Іх суда характэрныя тым, што  могуць  падыходзіць  да  месца  прычала  любою  з   сваіх ускрайкаў,  бо  і  тая  і  другая маюць у іх форму носу. Ветразямі свіоны не карыстаюцца і вёслаў уздоўж бартоў не  замацоўваюць у шэраг адно за другім;  яны ў іх, як прынята на некаторых рэках, здымныя, і яны грабуць імі па меры патрэбы то ў той, то ў другі бок.   Ім   уласціва   шанаванне  ўлады,  і  таму  імі аднаасобна,  і не  на  падставе  часовага  і  ўмоўнага  права панаваць,  без  усякіх  абмежаванняў загадвае цар.  Ды і зброю ў адрозненне ад іншых германцаў не дазваляецца ў  іх  мець кожнаму:  яна  заўсёды  ў сховішчы  і ахоўваецца вартавым,  і прытым рабом:  бо ад раптоўных набегаў ворага яны агароджаны  Акіянам,  а рукі  прабывалых  у  бяздзейнасці  ўзброеных  людзей  самі  сабой паднімаюцца на бясчынствы;  ды  і  царам  не  на  карысць  давераць  апеку   аб   зброі   шляхетнаму,   вольнанароджанаму  і  нават вольнаадпушчанаму.

……..

Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з лемкамі

д. Лемешэвічы>Брэсцкая вобласць > Пінск >Лемешэвіцкі

д. Лемніца>Віцебская вобласць > Віцебск >Задуброўскі

п. Лемніца>Віцебская вобласць > Талочын > Абалецкі

д. Лемнікі>Гарадзенская вобласць > Карэлічы > Жуховіцкі

д. Лемешы>Гарадзенская вобласць > Смаргонь >Войстамскі

д. Лямніца> Магілёўская вобласць > Бялынічы > Вішоўскі

Прозвішчы: Лембіч, Лемяшэўскі - старажытныя беларускія шляхецкія роды

Лемех, Лемкавіч

МІФАЛОГІЯ.

Лемех

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Лемех — драўляная дахоўка, што ўжывалася для пакрыцьця даху, главаў, какошнікаў і іншых элемэнтаў, што завяршалі часткі збудаваньня.

Літаратура

Атрымана з «http://be-x-old.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%85»

Міфы пра каваля

Чалавека, умелага звяртаць адны прадметы ў іншыя, завуць чараўніком. Вось і каваль, які ператварае кавалкі руды ў прылады працы ці вайны, з даўніх пор славіўся сувяззю з тагасветнымі сіламі. Міфы шматлікіх краін распавядаюць пра каваля-бога,  які быў датычны да стварэння свету. Гэта заходнесяміцкі  Кусар-і-Хусас, старажытнагрэцкі Гефест, грузінскі Піркушы, індыйскі Вішвакарман. Але каваль здольны выкаваць не толькі прадметы, яго вырабы бываюць і неадчувальнымі: слова, вяселле, песня (славянская і германская міфалогіі).

У шматлікіх краінах кавалі ўтваралі асобную касту, якая была ізалявана ад астатніх. Усярэдзіне яе былі свае міфы і паданні, у якіх асноўным бажаством быў усемагутны каваль. Кавалёў пабойваліся, і не чапалі, бо яны былі носьбітамі амаль звышнатуральных ведаў. У некаторых краінах іх пагарджалі за сувязь з тагасветнымі сіламі, імкнуліся не мець зносіны. У іншых, кавалёў ахутвалі пашанай і павагай.

Працы каваля  ахоплівалі ўсе сферы дзейнасці чалавека. Шматлікія народы абавязаны яму і музыкай. Так, напрыклад, асяцінскі каваль Курдалагон робіць для нартаў самаграючую жалейку. А ў славянскай міфалогіі каваль выкоўвае горла ваўку, падарыўшы яму голас. Земляробства таксама неймагчыма без каваля, адно з галоўных яго тварэнняў – плуг (лемех, арало, саха). Пра гэта гаворыцца ў легендах пра Барыса і Глеба, Курдалагона. Плуг у міфалогіі не толькі прылада працы, з яго дапамогай магутныя кавалі ўзводзілі абарончыя збудаванні - Зміевы валы.

У славянскай міфалогіі кавалямі былі Сварок, Семаргл, Пярун. У антычнай - Гефест, Вулкан, Сефлакс. Кельты з мастацтвам каваля злучалі Гоібніу, Тора, Велунда, Міміра, Куланн, Кальвіс, Ілмарынен і інш. Шмат міфічных кавалёў было і ў азіят: Хасаміль у пратахеттаў, Таргітай у скіфаў, Твашпар у індыйцаў, Кава ў персаў, Амацумара ў японцаў.

Крыніца: http://kuzneckuet.ru/mifiokuznec.html

Лембой

Лембоі - міфічныя істоты, якія сустракаюцца ў паданнях паўночна-рускіх, часцей за ўсё аланецкіх: сілы, што пасродкуюць паміж духамі паветранымі і чалавекам. Яны выкрадаюць дзяцей, душаць людзей і насылаюць на іх хваробы, але часам прыносяць ім карысць. Пар. . Ср. Е. В. Барсов, "Северные сказания о лембоях и удельницах" ("Извест. Имп. Общ. Любит. Естеств., Антроп. и Этногр.", т. XIII, вып. I).

Крыніца: http://www.wikiznanie.ru/ru-wz/index.php/%D0%9B%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D0%BE%D0%B9

Лемурцы і Лемурыя

Лемурцы і Лемурыя - страчаны кантынент.

Алена Блавацкая выказала сваю версію паходжання міфічнай Лемурыі.  Яна выказала здагадку, што жыхары Лемурыі  былі "карэннай расой" чалавецтва. А філосаф Рудольф Штайнэр сцвярджаў, што таемнае сховішча гісторыі сусвету -  "Хроніка Акашык" - гэтак жа завуць жыхароў Лемурыі  продкамі людзей.

У 1870 г. палкоўнік бенгальскіх уланаў Джэймс Чэрсворд заявіў, што адзін індыйскі манах паказаў яму старажытныя табліцы, у якіх згадваўся кантынент Му (Лемурыя) які распасціраўся на 96000 км. ад паўночнага ўскрайка Гаваяў да паўднёвай выспы Пасхі. Паводле Чэрчводу вывяржэнне вулканаў, землятрусы і высокія хвалі знішчылі Лемурыю прыкладна 12 000 гадоў назад. Дробныя выспы былі раскіданы па Ціхім акіяне, а ад выжыўшых лемурцаў  адбыліся ўсе народы.

ЛЕМУРЫ

Лемуры - у рымскай міфалогіі страшныя прывідзенні, якія з'яўляюцца ў выглядзе вампіраў і што высмоктваюць кроў у жывых людзей. Старажытнікі меркавалі, што душы людзей пасля смерці блукаюць па зямлі, бянтэжачы супакой насельнікаў. Добрых духоў звалі Lares familiares (Сямейныя лары (лат.), злыя ж насілі назву Lemures.

У рымлян быў звычай спраўляць у траўні ў іх гонар свята, якое зваліся "лемурыі" ці "лемураліі". Імпрэзы доўжыліся трое сутак, у плыні якіх храмы багоў былі зачынены і вяселлі забаронены. Існаваў звычай кідаць на магілы нябожчыкаў чорныя бабы ці спальваць іх,  бо лічылася, што лемуры не выносяць  гэтага дыму. Прамаўлялі таксама магічныя словы і білі па катлах і барабанам, верачы што духі выдаляцца і больш не вярнуцца трывожыць людзей на зямлі

Падрыхтавала Галіна Арцёменка