Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Броднікі (борднікі, проднікі, броннікі) - этнічна змяшанае насельніцтва ўзбярэжжа Азоўскага мора і ніжняга Дона ў XII-XIII стст.

Этнічная прыналежнасць

Па ўсёй верагоднасці броднікі  былі цюрка-славянскага паходжання, па другой версіі іранамоўныя. Ёсць меркаванне, што ў склад броднікаў маглі ўваходзіць рэшткі разрозненых хазар і булгар, а пазней агузаў. Броднікі не пакінулі пра сябе ні матэрыяльных, ні пісьмовых слядоў, гэта абцяжарвае іх этнічную ідэнтыфікацыю.

Месцы пражывання

Броднікі  былі паўднёвымі суседзямі ўлахаў, якія засялялі тэрыторыю будучага Малдаўскага княства. Броднікі пражывалі ў паўночна-заходняй частцы Буджака, паўднёвай часткі сучасных румынскіх жудзецаў  Вранча і Галац, а таксама, магчыма, на ўзбярэжжа паміж Днястром і Дняпром.

Гістарычныя згадванні пра броднікаў

Броднікі  часта згадваюцца ў рускіх летапісах. Яны неаднаразова бралі ўдзел у міжусобных войнах рускіх князёў, а таксама ў руска-палавецкіх і руска-татарскіх бітвах. У заходнееўрапейскіх дакументах гаворыцца пра Зямлю броднікаў, як межную  з куманамі, рускімі і балгарамі. Напрыклад, у дакументах Папы Рымскага 1227 года сустракаецца фраза "Cumania et Brodnic terra…" У 1227 году ў Куманію і Зямлю Броднікаў прызначаўся папскі архібіскуп.  У 1250 году вугорскі кароль Бела IV паведамляў Папе Рымскаму, што татары заваявалі ўсходніх суседзяў Вугоршчыны, да якіх прылічаў і броднікаў. Відавочна, што броднікі займалі нейкую частку тэрыторыі сучаснай Малдавіі. Пасля XIII стагоддзя пісьмовая інфармацыя пра броднікаў  не прасочваецца.

Існуе гіпотэза што броднікі не здолеўшы стварыць трывалую этнічную супольнасць растварыліся ў славянскім асяроддзі і папоўнілі першыя казачыя атрады.

Літаратура

1.Victor Spinei Moldavia in the 11th—14th centuries. — Editura Academiei Republicii Socialiste România, 1986.

2. Грушевский, Михаил Сергеевич

3. Микола Руденко Хто такі бродники? // Крізь Пітьму Тисячоліть.

Броднікі

Лічыцца, што пазначэнне "броднікі" паказвае на іх этнічную прыналежнасць, ці на месца рассялення, ці на род заняткаў. Сумесь плямёнаў, прыслоўяў, станаў. Броднікі прыдонскіх і прыданецкіх месцаў ранняга Сярэднявечча не былі тут прышэльцамі. На гэта паказваюць  нешматлікія, лаканічныя, але важкія сведчанні крыніц: рускіх, візантыйскіх, вугорскіх. Самі броднікі  ні матэрыяльных, ні пісьмовых слядоў пра сябе не пакінулі.

Так  уяўляе бродніка Ігар Дзысь .

Упершыню пра броднікаў  спісы нашага летапісу згадваюць пад 1146 годам. Падчас барацьбы Святаслава Ольгавіча з Ізяславам Мсціслававічам, саюзнік Святаслава, Юры Далгарукі, дасылае яму атрад " броднікаў " (у некаторых спісах - "броннікаў", што само па сабе дапамагае вызначыць іх род заняткаў).

У 1147 годзе " Бродники і Половци приидоша (да чарнігаўскага князя) мнози".

1185 год. Па меркаванню  вядомага ўсходазнаўца О. Прыцака этнічнае пазначэнне "деремела" ў "Слове аб полке Игореве" варта разумець як мінулае праз сагдыйскую (іранскую) і палавецкую (цюркскую) мовы пазначэнне броднікаў .

1216 год. Броднікі разам з Уладзімір-суздальскімі князямі ўдзельнічаюць у баях з наўгародцамі.

1123 год. Сумна вядомая бітва на Калке. «Ту же и Бродници быша старые и воевода их Плоскыня. И тъи окоянный целовав край ны князю Мстиславу и обеща князема яко не избити и пустити их на искупе и сългав окаянный, предаст их».

Іншымі словамі броднікі, парушыўшы клятву, выдалі князёў татарам.

Ведаюць пра іх і візантыйскія пісьменнікі. Мікіта Ханіята (1186 г.), паведамляючы пра войны ў Балгарыі, заве броднікаў людзьмі з брадоў і адносіць да таўрасітаў, пад якімі адмыслоўцы разумеюць жыхароў Русі і нават рускімі.

Мікіта Акаміната (1190 г.) кажа пра броднікаў , якія пагарджаюць смерць, завучы іх рускімі ўцекачамі.

Звесткі пра іх, але ўжо як і ў візантыйцаў, ёсць у вугорскіх крыніцах.

У 1222 годзе  вугорскі кароль аддаў валадарствы ці месцы знаходжання броднікаў у Трансільваніі тэўтонскім рыцарам, а праз год падарыў іх (ці суседзяў, але таксама са згадваннем броднікаў ) духоўнай асобе.

У 1227 год. Папа Рыгор IX адправіў місіянераў у землі полаўцаў і броднікаў (што можна разумець як землі па Доне і Данцу, так і землі па Дунаі).

У 1254 годзе  вугорскі кароль Бела  IV паведамляў Папе Інакенцію  пра броднікаў, суседзяў  Вугоршчыны на ўсходзе.

Звестак пра броднікаў  пазней 13 ст. у крыніцах не выяўлена...

Абагульняючы гэтыя бедныя, але важкія звесткі, становіцца магчымым наблізіцца да складання карты рассялення броднікоаў, да ўсталявання іх этнічнай прыналежнасці і іх далейшаму лёсу.

Ал-Масудзі – арабаязычны гісторык, вандроўца, географ у складанні "Россыпу золата (гл. XVII, §21) заве сярод цюрак нейкіх нукарда, якія жывуць да захаду ад аланаў. В. Мінорскі (изд. 1963 г.) мяркуе, што гаворка ў Масудзі  ідзе пра "наўгародскую вольніцу броднікоаў" (ст. 209, заўв. 91). У спалучэнні з паведамленнем летапісу пра ўдзел броднікаў  у бітвах на Паўночным захадзе,  наўгародскія і Ўладзімір-суздальскія землі можна назваць паўночнай мяжой.

Вільгельм Рубрук (1253 г.) распавядае: татары ўладкавалі на ўсходнім беразе Дона мястэчка Рускіх, якія перавозяць на лодках амбасадараў і купцоў (гл. XV). Гэтым, як убачым, і займаліся броднікі. Такім чынам, паведамленне Рубрука дазваляе ўсталяваць усходнія межы рассялення броднікаў . Таксама разгледзім і пытанне тоеснасці " броднікі - рускія".

Вугорскія і некаторыя іншыя крыніцы дазваляюць, хоць і меркавана, казаць пра броднікаў на Дунаі, у Трансільваніі, Карпатах, у Крыму, на Каспіі і ў межах цяперашняй Слабажаншчыны. Здагадка пра Слабажаншчыну  выцякае з адзнакі арэала рассялення. Але ці ледзь можна згаджацца са сцвярджэннем, быццам броднікі  былі пэўна жыхарамі Шарукані (Харкаў?). Сцвярджэнне заснавана на "шматлікіх прыкметах", але "прыкметы" не названы.

Адзін этнас, нават не этнічная агульнасць, не мог захоўваць першародную этнічную "чысціню" на такім шырокім арэале рассялення. Тым больш у пару "Вялікага перасялення народаў". Ужо таму можна апрыёры казаць аб паліэтнічнасці броднікаў .

Крыніцы паведамляюць пра працяглыя саюзныя адносіны броднікаў  і татараў. І да бітвы на Калке і пасля яе. Пра аланаў, пастаўленых татарамі абслугоўваць пераправы паведамілі Плано Карпіні  і Вільгельм Рубрук. Абодва - 13 стагоддзе на Дняпры і на Дону. Броднікі уваходзілі ў сфармаваныя татарамі баявыя атрады - правобразы казацтва.

Крыніцы амаль заўсёды згадваюць броднікаў  у адным шэрагу з полаўцамі. Ужо таму можна меркаваць іх узаемазвязанасць (як і ў рускіх князёў з полаўцамі).

Пазначэнне " броднікі " - выразна паказвае сама меней на іх рускаязычнасць. На гэта ж паказвае імя іх ваяводы Пласкыні (калі яно не русіфікавана летапісам) і алана Міхея, начальніка паселішча каля Канова (Канева?) на Дняпры.

Аланы як і славяне - іранамоўныя, жывуць на адной тэрыторыі, вызнаюць праваслаўе. Магчыма іх збліжаюць лад жыцця і род заняткаў. Меркавана аланы, славяне і броднікі  могуць разглядацца як блізкая этнічная агульнасць, правобраз рускага этнаса.

Такім чынам, рускамоўны і праваслаўны субстрат можна разглядаць як асноўны ў асяроддзі броднікаў.

У склад броднікаў  маглі ўваходзіць "рэлікты" хазар, булгар, мадзьяр часоў Леведзіі, іншыя этнічныя супольнасці Падоння і Паданцоў’я.

Яшчэ далей ідзе М. Грушэўскі, завучы броднікаў : : «...сі степові бродники , українська людність Чорноморя...» (Історія України-Руси, т. VII. С.75).

Арэал рассялення і паліэтнічнасці  дапамагаюць наблізіцца да досведу рэстаўрацыі ладу жыцця і роду заняткаў броднікаў .

"Броднікі" - саманазва ці мянушка - выцякае са слова "брод". У рускай мове "брод" можа азначаць дзеяслоў  "блукаць", "бадзяцца", назоўнік "валацуга". Адгэтуль іх атэстацыя М. Грушэўскім: « Бродники — від бродити, беукати, лазити М. Грушевский не разъясняет свою позицию”.

Больш дакладны В. Мінорскі. Ён таксама злучае пазначэнне « бродники поджидали своих жертв у мест переправы через реки», хотя в целом согласен: «...если исходить из русского глагола «бродить», то выражение « бродники » могло бы означать «скитальцы» (с.151, пр.118).

Але слова "брод" асабліва ў дачыненні да часу броднікаў  мае і іншае значэнне. Яго ўсталяваў яшчэ напачатку 19 ст. І.І. Слезнеўскі: "брод" мае значэнне "блукаць", гэта значыць, пераходзіць брод. У такім значэнні слова "броднакі" знаходзіць рэальнасць, падмацаваную крыніцамі. Броднікі  самі па сабе ці "прыстасаваныя" да гэтага татарамі, жылі на рачных пераправах, дапамагалі  пераходзіць рэкі, а слова "рабаваць" купцоў на пераправах можна чытаць і як збіранне даніны. Як з рускіх князёў на Калке.

Акрамя таго, як пераканаўча паказаў О. Прыцак: “Бродники (выделено им — ред.) — це не «волоцюги», а населення осель біля переходів рік, бродів». Брады ж, падкрэслівае О. Прыцак, былі месцамі прыпынкаў на гандлёвых шляхах, цэнтрамі гандлю.

Акрамя таго, крыніцы паказваюць на броднікаў як на адважных ваяроў, наймітаў, правобраз першых казакоў. Прымем да ўвагі і пазначэнне броднікаў  як броннікаў. Гэта пазначэнне ёсць у некаторых спісах летапісу і яго можна разумець як апіску ці як прызнанне броднікаў – броннікаў  (браннікаў?) як ваяроў.

Куды сышлі броднікі ?

Да сярэдзіны 13 ст. звесткі пра броднікаў  знікаюць. Гэта можа азначаць толькі адно: броднікі  растварыліся ў этнічных асяроддзях роднасных ім па мове, рэлігіі, ладу жыцця і роду заняткаў.

Сама меней, так было ў падняпроўе, броднікі  станавіліся ў шэрагі першых атрадаў казакоў. . Під 1469 р. Длугош — цитируем по Грушевскому (там же, т.7, с.78) — записує: «велике татарське військо, набране з утікачів, розбійників і вигнанців, які звуть вони своєю мовою козаками».

Па-за сумневам сярод іх былі і броднікиі.

Далей, пералічваючы тэорыі ўзнікнення казацтва, М. Грушэўскі, хоць і супярэчачы сабе, аддае перавагу версіі, якую заве "Теорія бродницька". Супярэчнасць жа складаецца ў тым, што ў адным месцы ён піша: «Ми на кожнім кроці будемо стрічатися з попередниками української козачини XVI в. І сі степові бродники , українська людність Чорноморя, вибита з обставин культурного осілого життя кочовим потоком, загартована й воєвнича...» (там же, с. 74-75.  Але тутака ж ён угледжвае ў "тэорыі бродніцкай" не ўказанне на генетычную сувязь броднікаў  з казакамі, але толькі на аналогію арганізацыі казацтва з броднікамі  ці атрадамі, пра якія паведамляе Длугаш.

Паміж складаннем 2 і 7 тамоў прайшоў некаторы час і за гэты час М. Грушэўскі  паспеў (здолеў) перавесці броднікаў  з "валацугаў у степову, українську людність, якая жыве ў "обставинах культурнага осілого життя..." Пры гэтым аўтар не тлумачыць вызначэнне "українська людність" - ці ёсць яно этнаграфічнае ці геаграфічнае і якое яго храналагічнае вызначэнне.

Але ў дадзенай публікацыі першараднае значэнне мае іншае: М. Грушэўскі  прызнае броднікаў адным са складнікаў на шляху фармавання казацтва.

Броднікі не "рознапляменная хеўра" як яна названа ў праекце "Словаспісу" да другога выдання Вялікай савецкай энцыклапедыі.

Яны не склаліся ва ўстойлівую грамадзянскую супольнасць - у іх розны лад жыцця і род заняткаў: піраты, ахоўнікі перапраў і бродаў на рэках (рабаванне купцоў ці збіранне з іх даніны), найміты, гандляры.

Яны не склаліся ва ўстойлівую этнічную супольнасць, але ў іх была адна мова і адна рэлігія. Да таго ж і гэта паказальна. Розныя крыніцы завуць іх аднолькава, хіба што з варыянтамі, абумоўленымі мовай крыніцы, - броднікі, борднікі, проднікі, броннікі. У нашых краях яны не прышэльцы. Па ўсіх прыкметах сфармаваліся тутака ж.

І тутака ж папоўнілі шэрагі першых казачых атрадаў.

Але ў нейкай ступені яны і “ушельцы”.  Частка іх сышла ў дунайскія землі і там растварылася ў мясцовых этнічных асяроддзях.

Яны недаўгавечныя, іх супольнасць была нетрывала. Але памяць па сабе яны пакінулі. І занялі сваё месца ў этнічнай гісторыі Паўднёвай Расіі. І не толькі. Зрэшты як і вікінгі. Такія  ж ваяры, джэнтэльмены поспеху, як і броднікі -броннікі (браннікі?). Хоць усё цячэ, усё змяняецца, але нішто не знікае бясследна, кожны з нас нясе ў сабе вынік шматлікіх генетычных складанняў. Сваім нараджэннем мы абавязаны бясконцау, які  ні разу не перапыніўся,  ланцужку жыццяў і хто ведае, можа і ў нашых жылах цячэ кроў народа, што пакінуў пра сябе толькі макулінкі памяці

арыгінал (РУСТРАНА са спасылкай на www.tainy-veka.org.ua)

Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з броднікамі

в. Бродзец >Менская вобласць > Беразіно >Брадзецкі

в.  Забродз’е> Менская вобласць > Беразіно >Мачэскі

в.  Забрадзенне>Менская вобласць > Жодзіна >Жодзінскі

в. Забродз’е>Менская вобласць > Стаўбцы > Хотаўскі

в. Забродз’е>Менская вобласць > Смалявічы > Курганскі

в. Брадок >Менская вобласць > Менск >Астрошыцка-Гарадокскі

в. Забрадзенне >Менская вобласць > Смалявічы >Жодзінскі

в. Забродз’е>Менская вобласць > Жодзіна >Курганскі

в. Забродз’е> Менская вобласць > Вілейка >Далгінаўскі

в.  Броды > Менская вобласць > Маладзечна > Холхлаўскі

в. Лаўскі Брод >Менская вобласць > Валожын >Падбярэзскі

в. Броды>Менская вобласць > Барысаў >Мсціжскі

в. Забродз’е>Менская вобласць > Барысаў >Веляціцкі

в. Броды 1> Менская вобласць > Узда > Семяновіцкі

в. Броды 2 > Менская вобласць > Узда >Семяновіцкі

в. Бродаўка >Менская вобласць > Барысаў >Бродаўскі

в. Чорны Брод >Менская вобласць > Чэрвень >Грэбенецкі

в. Чорны Брод> Менская вобласць > Смілавічы >Клінокскі

в. Забродз’е>Менская вобласць > Салігорск >Дамановіцкі

в. Жоўты Брод>Менская вобласць > Салігорск >Далгоўскі

в. Забродскія>Менская вобласць > Салігорск >Чыжэвіцкі

в. Жылін Брод>Менская вобласць > Слуцак >Першамайскі

в. Падбродз’е> Магілёўская вобласць > Магілёў > Заводскаслабодскі

в. Забродз’е>Магілёўская вобласць > Быхаў > Абідавіцкі

снп Чырвоны Брод> Магілёўская вобласць > Бабруйск > Вішнеўскі

в. Броды>Магілёўская вобласць > Глуск > Хвастовіцкі

в. Брадок>Магілёўская вобласць > Крычаў > Краснабудскі

в. Броды >Магілёўская вобласць > Чавусы > Антонаўскі

в. Забродз’е>Магілёўская вобласць > Шклоў > Славенскі

в. Глыбокі Брод>Магілёўская вобласць > Бялынічы > Апольскі

в. Бродзішча> Магілёўская вобласць > Асіповічы > Вяз’еўскі

в. Брадок > Магілёўская вобласць > Асіповічы > Лапіцкі

в. Бродзішча> Магілёўская вобласць > Асіповічы > Асіповіцкі

в. Казебродз’е>Магілёўская вобласць > Круглае >Круглянскі

в. Забродз’е>Магілёўская вобласць > Быхаў > Глухскі

в. Бродчэ>Брэсцкая вобласць > Столін > Плотніцкі

в. Бродніца>Брэсцкая вобласць > Лунінец > Вулькаўскі

в. Бродніца>Брэсцкая вобласць > Іванава > Бродніцкі

в. Брадок>Брэсцкая вобласць > Драгічын > Іменінскі

в. Брадзяцін>Брэсцкая вобласць > Маларыта > Гвозніцкі

в.  Казіны Брод>Брэсцкая вобласць > Пружаны >Шэнеўскі

в. Броды>Брэсцкая вобласць > Пружаны >Шчарчоўскі

в. Забродз’е>Брэсцкая вобласць > Баранавічы >Калпеніцкі

в. Чорныя Броды>Гомельская вобласць > Кастрычніцкі > Пратасаўскі

в. Забродз’е>Гомельская вобласць > Петрыкаў > Навасёлкаўскі

в. Броды >Гомельская вобласць > Буда-Кашалёва >Дуравіцкі

п. Забродз’е> Гомельская вобласць > Буда- Кашалёва >Чабатовіцкі

п. Забродз’е >Гомельская вобласць > Буда- Кашалёва >Бервеноўскі

п. Брод >Гомельская вобласць > Рагачоў >Гадзілавіцкі

в. Забродз’е >Гомельская вобласць > Жлобін >Дабрагошчанскі

в. Броды>Гомельская вобласць > Чачэрск >Дуравіцкі

п. Забродз’е> Гомельская вобласць > Чачэрск >Чабатовіцкі

в. Забродз’е>Гомельская вобласць > Лельчыцы >Стадоліцкі

в. Броды>Гомельская вобласць > Петрыкаў > Грабоўскі

в. Забродз’е>Гомельская вобласць > Жыткавічы > Тураўскі

п. Забродз’е>Гомельская вобласць > Буда- Кашалёва >Бервеноўскі

х. Брод> Віцебская вобласць > Глыбокае > Пліскі

в. Брадок>Віцебская вобласць > Докшыцы >Бегомльскі

в. Брэдзева> Віцебская вобласць > Міёры > Далгінаўскі

в. Броды>Віцебская вобласць > Бешанковічы > Улльскі

в. Забродз’е> Віцебская вобласць > Паставы > Ярэўскі

в. Перабродз’е> Віцебская вобласць > Міёры > Перабродскі

х. Забродз’е>Гарадзенская вобласць > Шчучын >Бакштоўскі

х. Броды>Гарадзенская вобласць > Іўе > Лелюкінскі

в. Бродніца> Брэсцкая вобласць > Давыд-Гарадок >Вулькаўскі

в. Падбрадзяны 1>Брэсцкая вобласць > Камянец > Пелішчанскі

в. Падбрадзяны 2>Брэсцкая вобласць > Камянец > Пелішчанскі

в. Выброды>Брэсцкая вобласць > Пружаны >Сухапольскі

Прозвішчы: Брадавіцкі – Лада, Брадоўскі – старажытныя беларускія шляхецкія роды.

Геаграфічныя назовы за мяжой, злучаныя з броднікамі

Македонскі-Брод - Македонія

Straszburg, г. Броднікі ці  Бродніца - У. Прусія

Брадфорд — Вялікабрытанія

Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з броннікамі

г. Бранск (Расія -этнічная тэрыторыя беларусаў)

в. Бранавічы >Менская вобласць > Слуцак >Серажскі

в. Бранава >Менская вобласць > Слуцак >Серажсій

в. Бранчыцы >Менская вобласць > Салігорск >Чапелеўскі

в. Бранцы >Гарадзенская вобласць > Шчучын >Жалудокскі

в. Бронасава>Гарадзенская вобласць > Карэлічы > Турэцкі

в. Бранск > Магілёўская вобласць > Крычаў >Ботвінаўскі

в. Бранцава  >Віцебская вобласць > Полацак >Усценскі

в. Бранцава  >Віцебская вобласць > Полацак >Першамайскі

в. Брантаўцы  >Брэсцкая вобласць > Пружаны >Зеленавіцкі

в. Браневічы>Брэсцкая вобласць > Камянец > Відамлянскі

в. Браневічы>Брэсцкая вобласць > Камянец > Ратайчыцкі

в. Бронніца >Гомельская вобласць > Буда-Кошелево >Ліпініцкі

в. Браннае >Гомельская вобласць > Рагачоў > Запольскі

в. Броннае >Гомельская вобласць > Рэчыца > Жмуроўскі

в. Браніслаў >Гомельская вобласць > Жыткавічы > Людзеневіцкі

в. Браніслаў >Гомельская вобласць > Жыткавічы > Браніслаўскі

Прозвішчы: Бранавіцкі, Бранеўскі - Гриф , Бранікоўскі, Брант, Брантка, Бранцэвіч, Бранюшац – старажытныя беларускія шляхецкія роды.

Са спісу войска ВКЛ 1528 года:

Бранец Василей, х-р вызнач. Бранец не зразумелы, магчыма - гэта абазнач. рэгiянальнага паходжання, б. Гарадзецкага пав. 213 адв. гл. Василей
Бранец Карпь, дв. х-р вызнач. Бранец не зразумелы, магчыма - гэта абазнач. рэгiянальнага паходжання 12 адв. гл. Карпь
Бранца Грышко, б. Рудамiнскага пав. Вiленскага в-д. 46
Бранцевича Гудиновая Федоровая, 13
Брянцевич Иван, б. Мсцiслаускага пав. 227 адв.
(Г.І.: але мне думаецца, што броннікі гэта іншае племя – гл. Бранічаўцы).

МІФАЛОГІЯ

Бродніцы

ДЗЯЎЧАТЫ - ПРЫГАЖУНІ з доўгімі валасамі, захавальніцы бродаў. Яны жывуць разам з бабрамі ў ціхіх затоках, падпраўляюць і пільнуюць броды, брукаваныя з галля (гаці). Перад варожым наступам бродніцы неўзаметку руйнуюць брод, накіроўваючы непрыяцеля ў багну ці вір.

Бродніцы- у старажытных славян - жаночыя добрыя  духі  захавальніцы бродаў. Яны глядзелі каб ніхто не патануў. Адганялі злых русалак і лясных духоў, якія маглі нашкодзіць людзям.

БРАДЗЯЧЫ АГЕНЬЧЫК

Брадзячы агеньчык у ангельскай міфалогіі гэта істота з'яўляецца блізкім сваяком аднаго з фейры - боггарта. У перакладзе з латыні назва гэтай істоты азначае "агеньчык дурняў".

У брадзячага агеньчыка некалькі даволі пацешных мянушак - Уілл Струменьчык  Дыму, Джыл Смалены Хвост, Хобі-ліхтарык, Кійт-са-свечкай, Джэкі-агеньчык. У Калядоніі яго завуць Спрытным Хлопцам і Вясёлым Танцорам.

Шматлікія мяркуюць, што брадзячы агеньчык - гэта  вандруючая  па свеце чалавечая душа, якая ніяк не можа супакоіцца. Па падданнях, такімі агеньчыкамі становяцца пасля смерці загінулыя ад рукі забойцы людзі.

Брадзячы агеньчык нярэдка з'яўляецца ўначы перад стомленымі вандроўцамі і адводзіць няшчасных з дарогі ў балота ці глухі гушчар лесу. Гэтыя істоты вельмі злуюць некаторых фейры, якіх па розных чынніках не жадаюць пускаць дахаты.

Падрыхтавала Галіна Арцёменка