Старасвецкая Беларусь
Галерэі
Уваход
Зараз на сайце
Цяпер 599 госцяў анлайнCountries
| 48.7% |  | UNITED STATES |
| 25.7% |  | CHINA |
| 5.5% |  | SERBIA AND MONTENEGRO |
| 5% |  | RUSSIAN FEDERATION |
| 4% |  | NEW ZEALAND |
| 2.8% |  | CANADA |
| 2.6% |  | GERMANY |
|
Сеноны (Senones)
Адно з найдужэйшых і ўплывовых у Галіі плямёнаў, якое жыло паміж Лігерам і Матронай. Іх галоўныя гарады Агедынк (сучасны Санс), Метыосед, Веллаунадунум (Vellaunodunum). Першапачаткова сеноны былі саюзнікамі рымскага вайскавода Юлія Цэзара, але затым, незадаволеныя яго стаўленнем да іх, далучыліся да паўстання Верцінгеторыга.
Частка сенонов каля 400 да н. э. уварваліся ў Паўночную Італію і рассяліліся па ўзбярэжжы Адрыятычнага мора. У 390 ці 387 да н. э. пад правадырствам Брэнна асадзілі Рым; у 283 да н.э. пабіты і амаль цалкам знішчаны рымлянамі.
Сенуфо Краіны пражывання: Кот-д'Івуар, Малі, Буркіна Фаса
Рэгіён пражывання: Афрыка
СЕНУФО, сене, сіена, народ на поўначы Кот-д'Івуар (паміж рэкамі Камоэ і Цемба, 907 тыс. чалавек), на паўднёвым усходзе Малі (950 тыс. чалавек) і ў памежных раёнах Буркіна Фасо (195 тыс. чалавек). Субэтнічнай групай сенуфо з'яўляюцца міньянка. Кажуць на мове сенуфо групы гур нігера-кардафанскай сям'і. Большасць сенуфо захоўвае традыцыйныя вераванні, частка сенуфо — мусульмане-суніты. Крыніца: http://narodimira.ru/aziya/236-galeshy
Сеноі Краіны пражывання: Малайзія, Тайланд
Рэгіён пражывання: Азія
СЕНОІ (малайскае), група народаў у Малайзіі, у лясістых перадгор'ях Цэнтральнага хрыбта паўвострава Малакка: семаі (май серак), цеміар (сенай серак), джаххут (ях хут), чэвонг і бесісі (махмеры). Агульная колькасць 40 тыс. чалавек., 3 тыс. чалавек жывуць у Тайландзе. Кажуць на мовах джаххут, ці усходнесенойскай, малаккскай групы аўстраазіацкай сям'і, з дыялектамі ўнутранымі і вонкавым; семаі, ці цэнтральнасакайская, з дыялектамі бланья, джэлаі, сераў, слім, сунгка, тапах і інш.; цеміар, ці паўночнасенойская, з дыялектамі грыг, кендэронг, кенерынг, букіт, сунгаі-піах, танджанг, рамбутан, цемба, ўлукінта і інш.; паўднёвасенойская, з дыялектамі паўднёва-усходнім і паўднёва-заходнім. Прытрымваюцца традыцыйных вераванняў, частка — мусульмане-суніты.
Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з сенонамі
г. Сенна>Віцебская вобласць в. Сенькаўшчына >Менская вобласць > Маладзечна >Гарадзілаўскі в. Сенажаткі>Менская вобласць > Мар’іна Горка > Навасёлкаўскі в. Сенажаткі> Менская вобласць > Узда > Лошанскі в. Сеннае> Менская вобласць > Узда> Цепленскі в. Сеніца>Менская вобласць > Менск >Сеніцкі
в. Сенканцы>Гарадзенская вобласць > Астравец > Варнянскі в. Сенежыцы>Гарадзенская вобласць > Наваградак >Ваўкавіцкі в. Сенна>Гарадзенская вобласць > Наваградак >Любчанскі в. Сенкаўшчына> Гарадзенская вобласць > Ашмяны >Кальчунскі в. Сенюці> Гарадзенская вобласць > Астравец >Спондаўскі в. Сенькаўшчына >Гарадзенская вобласць > Слонім > Сенькаўшчынскі в. Сенкіняты >Гарадзенская вобласць > Іўе > Трабскі в. Сенценяты>Гарадзенская вобласць > Смаргонь >Жодзішкаўскі в. Сенькавічы >Гарадзенская вобласць > Іўе > Іўеўскі
п. Сенавец >Гомельская вобласць > Буда-Кашалёва>Чабатовіцкі в. Сенажатка >Гомельская вобласць > Рагачоў >Пабалоўскі п. Сенавец>Гомельская вобласць > Чачэрск >Чабатовіцкі в. Сенная>Гомельская вобласць > Рэчыца > Баршчоўскі
в. Сенькова>Магілёўская вобласць > Горкі > Рэктэнскі в. Сенькова> Магілёўская вобласць > Магілёў > Княжыцкі п. Сенькова> Магілёўская вобласць > Магілёў > Палыкавіцкі в. Сенная>Магілёўская вобласць > Клімавічы > Высакоўскі
в. Сенькавічы>Брэсцкая вобласць > Жабінка > Жабінкаўскі в. Сенічанята>Брэсцкая вобласць > Баранавічы >Пачапаўскі в. Сенькавічы >Брэсцкая вобласць > Івацэвічы > Падстарынскі
в. Сенькава >Віцебская вобласць > Верхнядзвінск >Сенькаўскі в. Сенькава >Віцебская вобласць > Верхнядзвінск >Асвейскі в. Сенькаўшчына>Віцебская вобласць > Докшыцы >Ваўкалацкі в. Сенькаўцы > Віцебская вобласць > Глыбокае > Удзелаўскі в. Сенькішкі > Віцебская вобласць > Паставы > Лынтупскі в. Сенькаўшчына >Віцебская вобласць > Бешанковічы > Бешанковіцкі в. Сенькава >Віцебская вобласць > Шуміліна >Сіроцінскі в. Сенькава >Віцебская вобласць > Віцебск >Бабініцкі в. Сенькаўшчына >Віцебская вобласць > Бешанковічы > Драздоўскі в. Сенцюры>Віцебская вобласць > Дуброўна >Засценкаўскі в. Сенчукі >Віцебская вобласць > Талочын > Талочынскі
Прозвішчы: Сянажэцкі, Сяніцкі, Сянькевіч – старажытныя беларускія шляхецкія роды. Сенчын, Сенека, Сенько
Са спісу войска ВКЛ 1528 года:
Сенелевич Петель, б. Ваўкавыйскага пав. Троцкага в-д. 103 адв. Геаграфічныя назовы за мяжой, злучаныя з сенонамі
Р. Сена - Францыя Сенакі - ранее Цхакая Zeng, г. Сень - Далмація Сен-Дэниі— Францыя
Герб заснаваны Ўказам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 20 студзеня 2006 г. № 36.
Герб: у зялёным полі французскага шчыта дзве спараваныя залатыя касы.
Пасля ўваходжання тэрыторыі сучаснага Сенненскага раёна ў склад Расійскай імперыі (1772) 16 жніўня 1781 г. імператрыца Кацярына II "найвысока зацвердзіла" гербы Магілёўскага намесніцтва, сярод якіх і герб горада Сенно. Развіццё гарадской гербатворчасці на дадзеным этапе праходзіла пад назіраннем і пры асабістым удзеле М.М. Шчарбатава, які, па меркаванні Н.А. Собалевай, "з'яўляўся знаўцам практычнай геральдыкі. У пастановах пра падараванне новазацвержаным гарадам гербоў адзначаецца, што гербы складзены герольдмейстэрам князем Шчарбатавым... Малюнкі ў гербоўніку складзены цалкам прафесійна, геральдычна дакладна: няма накладання колеру на колер, скарыстаны геральдычныя постаці, у большасці выпадкаў гербы простыя кампазіцыйна". Як і ў астатніх гербах, у верхняй частцы герба горада Сенно змяшчаўся пагрудны малюнак двухгаловага арла - Расійскага герба, "у знак таго што гэта намесніцтва далучана да імперыі Расійскай". Такое спалучэнне дзяржаўнага герба і гарадской эмблемы ўпершыню сустракаецца ў гербоўніку, складзеным князем Шчарбатавым у 1775 г. Што ж дакранаецца ніжняй часткі, то ў ёй "у зялёным полі змесцаваны дзве залатыя косы, знак багацця сенам, ад якога гэты горад і назву сваю атрымаў". Уласна знак горада - дзве перахрышчаныя касы - і з'яўляецца знакам горада вось ужо больш двух стагоддзяў. Герб Сенно і Сенненскага раёна адносіцца да гісторыка-геральдычных помнікаў Беларусі
Герб Самсон
Герб прыналежыў родам: Алявінскі, Баркоўскі, Браткоўскі, Булеўскі, Бутман, Вітакоўскі, Завадскі, Закржэўскі / Закрэўскі, Карчэўскі, Касінскі, Касіцкі, Macлоўскі, Курачыцкі, Ражноўскі, Расінскі, Скрыдлеўскі, Халецкі, Яблонскі. (Г.А.: магчыма гэты герб звязаны з Самсонам Сенагноям. На гэты конт патрэбна экспертыза навукоўцаў.)
МІФАЛОГІЯ
1 ЛІПЕНЯ – СЕНАЗАРНІЦА
1 ліпеня - Верхавіна лета. Верхавіна - вяршыня ёсць і ў лета. "Верхавіна лета ўсё прыбярэ", - кажуць у народзе. І самым высокім днём лічыцца першы. Даўно для чалавека самы знакомы шлях быў да ваколіцы. А далей - блізкі лес і балота ды суседняя вёска. Але гэтыя шляхі пачыталіся ўжо не блізкімі, небяспечнымі. Усё, што знаходзілася за блізкім лесам, за блізкім балотам, часта ўжо звалася трыдзевятым царствам. А вось верхавіна лета - яна, па старадаўніх павер'ях, можа адкрыць далёкія прасторы зямлі, моры-акіяны і ўсе цуды, якія на белым свеце бываюць. Кажуць, калі апоўдні на верхавіне лета сплесці з галінак бярозы вянок, ды не з маладзенькіх, а з дужых, вызімаўшых, то праз гэты вянок, устаўшы на высокі бераг ракі, можна ўбачыць родных, якія неведама дзе галаву прытулілі.
Са ўсёй мясцін сыходзілі мужыкі, браты, жаніхі абараняць родную зямлю на поле бітвы, якое даўно полем гонару звалася. Не ўсім наканавана было вярнуцца ў бацькаву хату. І не прыйшоўшых, закінутых у далёкую далечу, нябожчыкаў на поле бітвы, тых, аб кім так тужылі сэрцы жанчын, можна было, па народным павер'і, у гэты дзень убачыць, разумова атуліць травой, па звычаі праваслаўнаму, перахрысціць крыжом. 1 ліпеня апоўдні сонца запавольвае ход і час замірае, птушкі не спяваюць, лісце не шамаціць. Сходзіць з месца святло, і сцежка, што ад усякай хаты бяжыць, цямней здаецца, хоць ні адна хмара не вісіць на небе. Цякучыя воды спыняюцца. І ясна толькі горкае жаданне маці, і ўдов, і нявест - заступіць дарогу ліхалеццю.
І, калі што здаралася з родным, блізкім, каханым, плялі бабанькі з бярозы вянок і з надзеяй глядзелі праз яго з крутога берага: ці не адкрыецца месца, дзе дарогай чалавек галаву прыхіліў? На верхавіне лета сонuа без агню гарыць. Разгар сенажаці. Час багатай святланоснай расы, аб якой складаліся ў народзе былі і небыліцы. Памыешся перад пакосам расой - станеш красой. Сенакосная раса і сутулага выправіць, і здароўе выпрастае. На то і сенакосная раса, каб сталі зарчэй вочы. На сонцы сукенка выліньвае, а паляжаўшае на ранішняй расе прыгажосць ад світанку прымае. На траве раса - лягчэй ходзіць каса.
Надыходзіць час сеназарніцы, той дзяўчыны, той бабанькі, якая,. захоўваючы звычаі даўніны, збірае да далёкіх сенакосных угоддзяў сям'ю. Без мітусні, не парушаючы звыклага рытму жыцця, яна складае ў кошык, звязвае ў вузлы тое, што было неабходна ўдалечыні ад хаты, без лішку, але і ў дастатку: харчовыя запасы, посуд для падрыхтоўкі на вогнішчах ежы, коўдры, хусткі, ручнікі. Не забывае і аб леках, якія нярэдка былі неабходныя на сенажаці ўдалечыні ад хаты: ад сонечных апёкаў, ад боляў у паясніцы, ад укусаў казурак. Ад яе ўмення сабрацца на сенажаць залежылі не толькі зладжанасць працы, якая мае быць, але і нарыхтоўка корму на зімовую пару для хатняй скаціны, забеспячэнне харчаваннем на зіму ўсёй сям'і, захаванне здароўя дамачадцаў. Сенажаць - гэта не знясільваючае маханне косамі, не зразанне травы, не натужлівая праца. Сенажаць - гэта святочны рытуал, у які ўкладваюцца думкі і пачуцці людзей па стаўленні да прыроды. Наогул нашым продкам поле сімвалізавала святло і сусвет. Светлае, вольнае, шырокае, абрамлёнае лясным гушчаром поле станавілася месцам дзеяння, званага сенажаццю. Сенакоснае поле - яно багата прамяністай сонечнай сілай, яно абгароджана світанкамі, а карані слоў "світанак", "зарніца" сыходзяць у паняцце аб міры, які магчыма бачыць.
Сенажаць - гэта час ад ранішніх світанкаў да з'яўлення на небе сонца, і гэтым часам шануе сеназарніца. Кожнай з жанчын, якія прынялі ўдзел у сенажаці, і якая імкнецца не апаганіць белага ззяння, зорнага, уласцівага сенакоснаму часу, і хоча ўвайсці ў яго чыстай і прыгожай, казалася так: "Мінуй да сонейка два пакоса - хадзіць не будзеш боса". Але сеназарніцы, а папросту жанчыны, якія ўдзельнічаюць у сенажаці, усё ж імкнуліся босымі нагамі прайсці па першых скошаных палосах, не парушыць цішыню і мілату толькі што скошанага лугу. Колючае ступні ног роснае іржышча дае пачуццё лёгкасці, пругкасці ўсяму арганізму, пачуццё сабранасці, поўнасці скарбніцы сіл. "Трава квітнее - кліч Дзям'яна і Кузьмы, бабіных памагатых, Божых угоднікаў". Урачыста прызначаўся выезд баб і дзяўчат на далёкія лугі да рэчак, да раўчукоў. Час сенажаці - адзін з самых цудоўных. Даўно бабанькі выязджалі на далёкія лугі нават з груднымі дзецьмі. Настолькі значны для здароўя быў гэты перыяд.
Той адмысловы пах скошанай травы, калі яны, застываючы пад пякучымі прамянямі сонца, пачынаюць убіраць у сябе і яго выдатныя здольнасці лячыць і выганяць усялякія хваробы, - гэты пах напаўняе арганізм прыроднымі сіламі, якія былі прадугледжаны Стваральнікам у дзень стварэння чалавека (сёння мы б сказалі, што гэта ароматэрапія). Да сваіх лугоў ехалі на калёсах і спыняліся звычайна недалёка ад вады. Для часовага жылля ладзілі буданы, каб да канца сенажаці, выбраўшыся з сваіх хат, надыхацца, нагаманіцца, наглядзецца ўдосталь. Гэта значыць так насыціцца некранутай прыродай, нацешыцца купаннем у рэчцы, надыхацца ягаднымі росамі лясоў і лугоў, каб увесь астатні час года устойліва процістаяць складанасцям жыцця. Сонечны час - самы спакойны, улагоджаны сярод скошанай травы, разваленых для прасушкі коп. Даўно бабы і дзеўкі апраналіся на сенажаць не проста ў самае чыстае, але і ў святочнае, каб даць сваім уборам магчымасць таксама здабыць гэтую сувязь з першакрыніцай - тымі сокамі, што зачынаюць каханне і здароўе ў жыцці.
Стаць сеназарніцай, гэта значыць самой прыгожай і дыхаючай прыроднай сілай, духмянай і жаданай, недасяжнай ні для якіх чорных сіл, стойкай, - ці гэта не мара для кожнай з нас. У каменных сценах сваіх хат, затузаныя, зарабаваныя бесконцай мітуснёй, беспрасветнымі клопатамі, запалоненыя культам рэчаў, мы, жанчыны, становімся кволымі і нервовымі, уразлівымі і крыўдлівымі; гуляючыя калісьці ў нас сокі жыцця, як крыніцы, высыхаюць, і мы самі высыхаем здароўем і розумам у вечнай гонцы за часам. Кожнае лета, калі надыходзіць сенакосная пара, трэба знайсці час і вырвацца з каменнага мяшка, з свайго безкаляровага міру насустрач да сваёй сеназарніцы. І адчуць сябе больш спакойнай, упэўненай, непаражальнай. Менавіта ў гэты час дзяўчына-сеназарніца можа загадваць аб сваім шчасці: я па кветачках хадзіла, па блакітных гуляла, цвета алага шукала. Цвета алага сарваці- супраць мілага ўстаці!
СЕНАКОСНЫЯ ВОГНІШЧЫ
Менавіта ў сенакосны час вогнішчы бываюць самыя яркія, яны палаюць сіламі навальніц і сонца, іх агонь асоба гаючы. Сіла гэтага агню застаецца ў кацялках, у катлах, у прыгатаваных смачных наварыстых прасяных кашах, запечанай бульбачцы, у сытнай наварыстай юшцы. І вядома ж ў гарбаце: малінавай і сунічнай, калганавай і чарнічнай. Пілі гарбату з ягад і ягаднай травы апоўдні,. перад тым як сена варушыць, зганяць яго ў копы. У вячэрняга вогнішча ладзіліся гульні.
Было нямала ў старадаўніх гульнях рызыкі, радасці, такіх, якія цяжка сувымераць з цяперашнімі падобнымі пачуццямі. У вогнішчаў часта паседжвалі для постраху і мацнейшага нагляду за моладдзю старыя. Адны былі найласкавымі дзівакамі, другія славіліся сварлівымі, жоўцевымі. Часам мілыя дзяўчаты, абгавораныя дарма, пакрыўджаныя дзядоўскай зацемкай, прасілі вечарам: Краснае лета,
Да новай саломы.
Менавіта з гэтага дня пачынаўся час "летніх" пасцеляў, калі старую салому з матрацаў і падушак выкідвалі і набівалі іх толькі што высушанай травой. Да новай саломы, якой звычайна набіваліся матрацы - на сене, як правіла, круглы год не спалі, - заставалася два з паловай месяца. 14 верасня, калі ў хатах будзе абнаўляцца агонь, пачнуць растопліваць печы, вынікаючы звычаям, абновяць і пасцелі дамачадцаў, напакуюць падушкі і матрацы новай саломай.
І у летні перыяд скошаная трава, высушаная і якая захоўвае усю сваю прыродную сілу, асабліва карысная. Звычайна матрацы набіваліся добра высушаным асотам, скошаным па берагах рэк, які захоўвае свежы пах зямлі і вады. А падушкі набіваліся мяккай травой. Але ва ўсім гэтым дзеянні ў кожнай гаспадыні былі свае правілы. Яна ведала аб здароўі кожнага з дамачадцаў і ведала, каму якая трава карысна, пераважна. І набівала матрацы і падушкі, абапіраючыся толькі на карыснасць і неабходнасць травы для кожнага чальца сям'і. Набітыя сенам матрацы і падушкі адушаўляліся у побыце. Дзяўчаты звалі падушку мілай сяброўкай.
Казалі ды прыказвалі: З падушкаю падумаю. Падушка слёзы п'е, сама маўчыць. Мятлік лугавы, трава-мятліца, ляжце пухам пад маёй галавой! Званок захоўвае ціхі перазвон летніх лугоў, ён ад нематы і начных страхаў. Канюшына чырвоная захоўвае розум ясны. Асот - нагам далёкая дарога. Святаяннік дрэнны холад ды раптоўны пот з цела прыбярэ. Сумнік ад калацця ў нырках і каменнай хваробы карысны. Лутавая аўсяніца і лугавая гваздзіка - будзеш спаць спакойна і ціха.
ТРАВЯНЫЯ КУПАННІ
Асабліва мяккае сена, у якім было і разнатраў’е, і разнаквеценне, адгортвалі ў асобную капу. Набіралі часам асобна цэлыя венікі кветак і развешвалі сохнуць у ягадных кустах. З гэтай травы і кветак узімку рыхтавалі настоі і адвары для купання і мыцця ў лазні. Ды і цяпер травяныя ванны славяцца.
Толькі шматлікія забываюць або не ведаюць, што, выкарыстоўваючы травяныя адвары, нельга мыліцца. А вось абліцца вадой, пасля таго як цела напітаецца травяным настоем, трэба абавязкова. На адну травяную ванну сыходзіць каля паўкілаграма сена, якое кладуць у вядро кіпеню. Адвар настойваецца гадзіну, затым працэджваецца і дадаецца ў ваду для купання. Успомнім травы, асабліва важныя пры падобных працэдурах: гэта лугавая аўсяніца, мацярушка, крапіва, рамонак, чабор, ваўчкі, крываўнік.
1 ліпеня - Фядул. Усё даладу, усё да месца, бо месяц-грамаўнік траву ўкладвае ў стагі і не за гарамі першыя снапы на паласе. Галоўнае, аднак, зялёны прыпар. Ледзь світае, народ ужо ў лугах. "Да сонца мінуць тры пракоса - не находзішся боса". Гэта значыць жыць табе ў дастатку, лапці скінеш, боты абуеш! Перад зачынам працы натачы звонкую касу - аршынніцу: Касі, каса, гладка, Любі, каса, лапатку. “Краса лета - сярэдзінка колеру". Ападзе раса, распаліцца сонца, выкаціўшыся над лесам, і мядовай саладосцю удараюць прасыхаючыя травы. Што ні ўзмах касы, урассыпную страляюць конікі, спяшаюцца прыбрацца далей матылькі, гудуць, заблытаўшыся ў кошанцы, чмялі.
Ярылін дзень - дзень пякучага сонца. Адцвітае маліна, а позняя заквітае. Пачынаюць квітнець лілеі. 1 ліпеня апоўдні сонца запавольвае ход, а птушка замірае.
10 ліпеня - Самсон Сенагной. 10/27. Самсон, Георгій, Марцін. «На Самсона дождж — сем тыдняў то ж» альбо «...дажджыць будзе да сярэдзіны верасня». На Самсона дождж - сем тыдняў дождж. "На Самсона сена зялёна - каша чорна (грэчкавая); сена чорнае - каша белая (пшанічная)". Калі на Самсона дождж, то да бабінага лета будзе мокра. Лес без ветра шуміць - да дажджу. Самсона празвалі "сенагноем", бо "Самсон сена загнаівае". Прымецілі: "На Самсона дождж - праз сем тыдняў то ж". Пагніе усё сена, якое прыбраць не паспелі, тады бяда ў хату прыйдзе. Калі зарадзілі дажджы, дзеткі звярталіся да сонейка: Радуга-дуга, Не давай дажджа, Давай сонейка-Калаколнейка! Таму-то раней старыя і малыя ўсе былі на сенажаці. Ідзе падрыхтоўка да пакоса, і другі раз аруцца палі, пакінутыя на пар. Вялікая частка пару ідзе пад зімавое жыта, астатняя будзе засявацца ўвесну ярыной збажыной. За суткі-двое перад дажджом "плача" конскае шчаўе: на лісцях з'яўляюцца ліпкія кропелькі соку. Калі зоркаўка не расчыніць свае пялёсткі ранкам, то чакай к вечару або к ночы дажджу. Калі ж павой сярод белага дня зачыніць кветку, то хутка дождж устане на парог. Вечарам чуваць, як мужыкі адмысловымі завостранымі малаткамі адбіваюць косы. Адбіваюць косы на бабцы - кароткім камлюкаватым жалезным слупку. Точаць косы лапаткай з пяском і каменным бруском. Стукаюць драўляныя малаткі - імі забіваюць у граблі зламаныя ў працы сенакосныя зуб'і. Пясок ды брусок - касе точаць шкарпэтку. На вострую касу шмат сенажаці. Адбі касу на бабцы - будзе пакос у парадку. Аб касе складзена яшчэ такая загадка, ярка кажучая аб асаблівасцях гэтай прылады: Травы паем - зубы затуплю, пяску хапну - ізноў навастру. У хаду было два рода кос: літоўка і гарбуша. Літоўка - гэта каса з доўгім косьем, лязом, зробленым у выглядзе злёгку выгінастай дугі і насаджаным на доўгі тронак. Ёю касілі на роўных лугах. А на пакосах з высокай травой, цвёрдай, а таксама па чаротах, па купінах касілі гарбушай. Косье ў гарбушы карацей, яно выгнута ў двух кірунках у выглядзе хвалі, S-падобна. Тронак гарбушы таксама кароткі. Касілі гарбушай у два бокі, касец нахіляўся і ўдараў напераменку ў кожны бок, змяняючы становішча рук на тронку. Пры касьбе літоўкай трава кладзецца шэрагамі. І яе потым трэба разбіваць, раўнамерна расцілаць па лузе. Пры касьбе гарбушай трава кладзецца па пакосе раўнамерна. Скошаную траву па меры падсыхання варушылі. Затым сена гарнулі ў валы, складвалі ў копы, з коп знасілі ў скірты. Скірты звазілі або пераносілі ў стог. Але калі Самсон дажджы падпусціць, таго і чакай, што сена згніе. У такія дні ўвесь прасвет сонца быў за блага. Як толькі з-за хмар прабіваліся прамяні свяціла, сена раскідвалі, імкнучыся дасушыць, а ледзь пачынаўся дождж - яго хутка гарнулі зваротна ў копы. Такая сенажаць - Божае пакаранне, адным словам - сенагной. Аб дажджы старыя кажуць, што ён глухі. Ён так бывае заняты сваімі дажджавымі працамі, што просьбы часам прапускае міма вушэй. Госпад яму сказаў: - Ідзі туды, дзе цябе ждуць! А дождж пайшоў туды, дзе жнуць. Госпад загадаў дажджу: - Ідзі, дзе цябе просяць! А ён пайшоў туды, дзе сена косяць. На Самсона толькі стагі вяршыць ды Божай літасці прасіць сенагноя не насылаць. Але калі сенакасцы ў гэты дзень сабе паслабленне дадуць сваёй бяздзейнасцю цела і душы, то сенагной не праміне адолець. Тады ад траў, якія радуюць сваёй карысцю адна гнілата застанецца. У купальскія дні папярэджвалі: "Да Івана паўдажджу не ўмоліць, пасля Івана баба фартухом нагоніць". Макрэча. З поўначы нізкія хмары. Стагі кідалі тонкія, прадуваныя, зароды падпіралі з бакоў каламі, каб сена не злежвалася пластамі. Зверху ад дажджоў стог абаранялі пласцінамі яловай кары. Як ні цяжка, але быдла пусціць у зіму без кормаў - выратуй, Госпадзі, і памілуй!
13 ЛІПЕНЯ – ХВАЛА ВЕРХАВІНЕ ЛЕТА.
13/30. Паўпятро – дзень талакі. Пасля Пятровага дня не дазвалялася працаваць («грэх»), можна было толькі дапамагаць іншым, але не за плату, а за частаванне. Нават наймалі музыкаў. Пятроўская талака адлюстравана ў песнях: «А што ў полі шуміць, гудзе? Шуміць, гудзе. Там талака дамоў ідзе...», «Святы Пётра талаку збіраў копы сена вадзіць, стагі кідаць». Падобныя звычаі знаходзім у балгар, дзе ў Пятроў дзень забаранялася жаць, складваць снапы ў крыжы, паліць агонь, але можна рабіць «тлаку» (талаку), што не каралася.
13 ліпеня. Верхавіна лета праз праслы глядзіць. Хоць на куст сена вешай - не высахне. Цяжкая верхавіна лета, а з ёй працы вельмі шмат. Нездарма сказана: Баба бы скакала, ды верхавіна лета надышла! Верхавіну лета, як і запаведзі Гасподні, дванаццаць хвалебных святых на сваіх плечах трымаюць. Наш народ успамінаў у гэты дзень аб дванаццаці апосталах, вучнях Хрыстовых, пасланых Ім прапаведаваць па зямлі Евангелле.
Сяляне на Красную горку спяшаюцца, зорцы-зарніцы кланяюцца, просяць у яе асвятліць дарогу вучням Хрыстовым, паказаць да іх роду шлях. Святыя дапамогуць, побач у працы стануць. Праца сялянская ім вядома. Працам цяжкім верхавіна лета і вяродзіць памяць. Лета коціцца да зімы насустрач. З Пятрова дня паланіца хлеб зорыць, пятроўскія спякоты на арэлях качаюцца.
Але як не пахваліць верхавіну лета! Не ўзрадавацца сілам прыроды-маці, царыцы-вадзіцы, агню-цару! Калі прападаў увесь нажытак, працай і потам здабыты, то казалі: "Як вадой панесла, як агнём узяло!" Для дзяцей старыя складалі напамінанні для розуму, каб тыя ніколі не забывалі: "Агонь- цар, Вада - царыца, Зямля - маці, Неба - бацька, Вецер спадар, Дождж - карміцель, Сонца - князь, Месяц - княгіня". Дадавалі пры гэтым: "Агню ды вадзе - Бог волю даў".
Калі шлі на бітву з ворагам, то кляліся варожую сілу агнём папаліць, мячом пасекчы, конскім хвастом попел размясці. У дзень 12 апосталаў, сярод якіх былі Сымон і Юда, пачыналі араць ці баранаваць поле пад пар: "На Сымана і Юды конь баіцца груды".
13 ліпеня -Дванаццаць апосталаў. "Дванаццаць апосталаў вясну клічуць, вярнуцца просяць".
Вясна красна, Ты калі, вясна, прайшла? Ты калі, вясна, праехала? На каго, вясна, пакінула Сваіх дзетачак, Малалетачак?
Зліць мінулае, сучаснасць і будучыню ў адзінае, імя якому вечнасць, -задача, якая настойліва вырашалася вясковымі святцамі. Слалі дзеткам спаць у адрыне альбо на павеці. Прычуецца раптам: тарабаняць міма свіранаў калёсы. З паходным скарбам, з косамі, граблямі, віламі пад гармонік, пад песні паехалі людзі на сенажаць. Прачнешся - у хаце пуста, вёска быццам змерла. Нікога, акрамя бабкі з падгадаваным ўнукам на руках няма.
Верхавіна лета праз праслы глядзіць. Хоць на куст сена вешай - высахне "Авёс да паловы дарос". Хваляць верхавіну лета. Выходзілі сяляне на красныя горкі, світанку кланяліся. 13 ліпеня - калі зязюля працягвае кукаваць - лета будзе добрае і доўгае. Сымон і Юда. Сімон і Іуда, два з дванаццаці апосталаў, якіх выдзеліў народ і замацаваў у выслоўі: «Сымана й Юды конь баіцца груды».
Воз сена (трыпціх)
Іеранім Босх
|
