«Баварский географ».

Ёсць так званы Geographus Bavarus, "Баварскі географ". Гэта дакумент на двух лістах, які быў выяўлены ў 1722 годзе ў Баварскай дзяржаўнай бібліятэцы ў Мюнхене. Рукапіс утрымоўвае трактат пра геаметрыю Боэцыя….

…Сам рукапіс ставіцца, па палеаграфічным дадзеным, да IX стагоддзя. Лісты 149 і 150, якія ўтрымоўваюць "Descriptio", каля 850 года былі ўлучаны ў склад больш шырокага рукапісу, які належаў манастыру Райхенау на Бодэнзее. Такім чынам, "Descriptio" дажыла да гэтага часу.

Можна нават сказаць дакладней. Як усталяваў Б.Бішофф, палеаграфічны рукапіс выразна датуецца першай паловай сярэдзіны  IX ст. і напісаны ў скрыпторыі швабскага манастыра Райхенау. Паўднёванямецкае паходжанне помніка пацвярджаецца і дадзенымі самой крыніцы - характэрным параўнаннем памераў зямлі прусаў з адлегласцю паміж рэкамі Энс і Рэйн. Адносна мэт стварэння гэтай этнагеаграфічнай цыдулкі сумневаў у гісторыкаў практычна няма: яе складальнік меў на ўвазе місіянерскія мэты царквы.

Цікавячае нас месца ўяўляе сабою прыпіску ў канцы рукапісу. Яно ўтрымоўвае спіс плямёнаў і народаў, што жылі побач з Нямеччынай. Спіс складзены на лацінскай мове і завецца "Descriptio civitatum et regionum ad septentrionalem plagam Danubii", што азначае "Апісанне гарадоў і земляў да поўначы ад Дуная". Падкрэслім: да поўначы ад ДУНАЯ. Гэта каб у далейшым не расцякацца па ўсёй карце Еўропы аж да Волгі.

Назовы прыведзены на лацінскай мове і даволі моцна скажоны. Але можна паспрабаваць расшыфраваць хоць бы частку з іх.

Вось тэкст:

Descriptio ciuitatum et regionum ad septentrionalem plagam Danubii.
Isti sunt qui propinquiores resident finibus Danaorum quos uocant Nortabtrezi ubi regio in qua sunt ciuitates LIII per ducos partitae. Vuilci in qua ciuitates XCV et regiones IIII. Linaa est populus qui habet ciuitates VII. prope illis resident quas uocant Bethenici, et Smeldingon et Morizani, qui habent ciuitates XI. Iuxta illos sunt qui uocantur Hehfeldi, qui habent civitates VIII. Iuxta illos est regio, quae uocatur Surbi in qua regione plures sunt quae ha bent ciuitates L. Iuxta illos sunt quos uocantur Talaminzi, qui habent civitates XIIII. Betheimare in qua sunt civitates XV. Marharii habent ciuitates XI. Vulgarii regio est inmensa et populus multus habens ciuitates V. eo quod multitudo magna ex eis sit et non sit eis opus ciuitates habere. Est populus quem uocant Merehanos, ipsi habent ciuitates XXX. Iste sunt regiones quae terminant in finibus nostris. Isti sunt qui iuxta istorum fines resident. Osterabtrezi, in qua ciuitates plusquam C sunt. Miloxi, in qua ciuitates LXVII. Phesnuzi habent ciuitates LXX. Thadesi plusquam CC urbes habent. Glopeani, in qua ciuitates CCCC aut eo amplius. Zuireani habent ciuitates CCCXXV. Busani habent ciuitates CCXXXI. Sittici regio inmensa populis et urbibus munitissimis. Stadici in qua ciuitates DXVI populusque infinitus. Sebbirozi habent ciuitates XC. Vnlizi, populus multus, ciuitates CCCXVIII. Neriuani habent ciuitates LXXVIII. Attorozi habent CXL VIII, populus ferocissimus. Eptaradici habent ciuitates CCLXIII. Vuillerozi habent ciuitates CLXXX. Zabrozi habent ciuitates CCXII. Znetalici habent ciuitates LXXIIlI. Aturezani habent ciuitates CIIII. Chozirozi habent ciuitates CCL. Lendizi habent ciuitates XCVIII. Thafnezi habent ciuitates CCLVII. Zeriuani quod tantum est regnum ut ex eo cunctae gentes Sclauorum exortae sint et originem sicut affirmant ducant. Prissani ciuitates LXX. Velunzani ciuitates LXX. Bruzi plus est undique quam de Enisa ad Rhenum. Vuizunbeire. Caziri ciuitates C. Ruzzi. Forsderen. Liudi. Fresiti. Serauici. Lucolane. Vngare. Vuislane. Sleenzane ciuitates XV. Lunsizi ciuitates XXX. Dadosesani ciuitates XX. Milzane ciuitates XXX. Besunzane ciuitates II. Verizane ciuitates X. Fraganeo ciuitates XL. Lupiglaa ciuitates XXX. Opolini ciuitates XX. Golensizi ciuitates V.
Sueui non sunt nati, sed seminati.
Beire non dicuntur bauarii, sed boiarii, a boia fluvio.

У спісе паказваецца таксама колькасць "гарадоў" (селішчаў, civitates) шматлікіх з плямёнаў (звычайна гэтыя лічбы расцэньваюцца як рэальныя для першай часткі спісу і перабольшаныя - для другой). Скарочанае ўтрыманне спісу з пералікам плямёнаў на лацінскім і частковым перакладам на рускі:

«Те, которые ближе всего сидят к пределам данов, зовутся Nortabtrezi (нортабтричи — видимо северные бодричи). Vuilci (вильцы — лютичи). Linaa. Неподалеку от них сидят те, которые зовутся Bethenici (бетеничи), Smeldingon (смельдинги), Morizani (моричане). Рядом с ними сидят те, которые зовутся Hehfeldi (гефельды — видимо гаволяне). Рядом с ними лежит область, которая зовётся Surbi (сорбы — лужичане). Рядом с ними — те, которые зовутся Talaminzi (таламинцы — видимо полабские доленчане). Betheimare (богемцы — чехи). Marharii (моравы). Vulgarii (болгары). Merehanos (мереханы). Это области, которые граничат с нашими землями (франкскими). Вот те, которые живут рядом с их пределами. Osterabtrezi (восточные ободриты). Miloxi. Phesnuzi. Thadesi. Glopeani. Zuireani. Busani (бужане). Sittici. Stadici. Sebbirozi. Vnlizi (уличи). Neriuani. Attorozi (некоторыми исследователями почему-то трактуется как тиверцы). Eptaradici. Vuillerozi. Zabrozi. Znetalici. Aturezani (тиверцы)^[2]. Chozirozi. Lendizi. Thafnezi. Zeriuani (зеруяне)^[3], у которых одних есть королевство и от которых все племена славян, как они утверждают, происходят и ведут свой род. Prissani. Velunzani. Bruzi (пруссы). Vuizunbeire. Caziri (хазары). Ruzzi (руссы). Forsderen. Liudi (предположительно — людики). Fresiti. Serauici. Lucolane. Vngare (венгры). Vuislane (висляне). Sleenzane (слензане). Lunsizi (лужичи). Dadosesani. Milzane. Besunzane. Verizane. Fraganeo (предположительно — от искаженного Прага). Lupiglaa. Opolini (ополяне). Golensizi (предположительно — голядь).»^[4][5]

Пераклад І.В.Дз’яканава ўсё па тым жа сайце http://www.vostlit.info:

…..(10) Бегеймары (Beheimare, багемцы — чэхі), у якіхх 15 гарадоў..…..

Крыніца: http://pereswet.com/publish/bayern.html

Гісторыя Чэхіі

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Гістарычная Чэхія (Багемія) - гэта краіна ў Цэнтральнай Еўропе, якая ляжыць паміж Сілезіяй, Саксоніяй, Баварыяй, Аўстрыяй і Маравіяй, у міжрэчча Одара і Дуная, да паўночнага ўсходу ад Альп.

Дагістарычны перыяд

Каменны век

У эпоху верхняга палеаліту тэрыторыя Чэхіі была заселена крамань’ёнцамі (брунны), якія прыналежалі Граветцкай культуры. З тых часоў захаваўся артэфакт Вестаніцкая Венера.

У эпоху неаліту сюды з Балкан прыйшлі носьбіты земляробчай культуры варонкавідных кубкаў, якіх пазней змянілі індаеўрапейскія жывёлагадоўчыя народы культуры шнуравай керамікі.

Бронзавы век

У бронзавым веку на тэрыторыі Чэхіі існавалі унеціцкая, кнавізская і шэраг іншых археалагічных культур, носьбіты якіх меркавана прыналежалі да заходняй (кентум) галіны індаеўрапейскіх моў.

Ранняе жалезнае стагоддзе (кельты)

Чэхія ў арэале распаўсюду Гальштатскай  культуры напачатку жалезнага стагоддзя (першая палова I тыс. да н. э.)

Першыя сляды кельтаў у Чэхіі - селішчы гальштатскай культуры, у якой дамінавалі кельты.

Найстаражытнымі гістарычнымі насельнікамі Чэхіі былі кельты-бойі Латэнскай культуры, якія перасяліліся з паўночнай Італіі ў IV веку да н. э. Ад іх краіна атрымала сваю лацінскую і вытворную нямецкую назву Багемія (Bojohemum, Bohemia, Böhmen). Каля сярэдзіны першага стагоддзя да н. э. кельты пакінулі Чэхію, саступаючы напору германскіх плямёнаў (гэты час у археалогіі пазначаецца як планянскі гарызонт).

Позняе жалезнае стагоддзе (германцы і рымляне)

Перыяд з 50 г. да н. э. па 350/380 гг. н. э. - час, калі на тэрыторыі Чэхіі знаходзіліся пераважна германцы. За некалькі гадоў да н. э. краіна была занята маркаманамі, германскім племем, на чале якога стаяў Марабод, які спалучыў пад сваёй уладай шматлікія ўсходнегерманскія плямёны (Г.І.: ўсходнегерманскія плямёны не што іншае як славянскія, хаця агульная іх назва – індаеўрапейскія, нашчадкі свідэрскай культуры, культуры  шнуравой керамікі, баявых сякер, родзічы), што займалі землі ад сярэдняга Дуная да ніжняй плыні Віслы. Дзяржава, заснаваная Марабодам, нядоўга праіснавала. Не выстаяўшы ў барацьбе з Армініем, а потым з Катвальдам, шляхетным маркаманам, якія пражывалі ў выгнанні сярод готаў, Марабод бег у 19 г. н. э. пад абарону рымлян і скончыў дні свае ў Равенне. Тым не менш, рэшткі маркаманаў  захоўваліся ў Чэхіі да пачатку 5 стагоддзя.

Паралельна з маркаманамі, у паўночнай частцы Чэхіі ў той час яшчэ захоўвалася змяшаная ў культурна-этнічным плане кобыльская археалагічная група. З  2 стагоддзя з поўначы пранікае пшэворская  (Г.І.: пшэворская культура генетычна роднасна зарубінецкай, якія маюць свае вытокі аж са свідэрскай культуры) культура (у Маравіі яе сляды назіраюцца ўжо з пачатку рымскай эпохі), а ў 1-й палове 3 ст. у Чэхію прыбывае новае насельніцтва з тэрыторыі Палабіі. Гэтыя новыя хвалі пасяленцаў у 2-й палове 3-га стагоддзя рассяляюцца і ў Маравіі (касцелецкая група). У той жа час на поўдні Маравіі з'яўляюцца сталыя селішчы, якія сведчаць пра ўдзел рымскіх войскаў у маркаманскіх войнах на тэрыторыі Чэхіі. У 2001 археолагі выявілі наяўнасць рымлян нават на тэрыторыі Оламоуца-Нерэдзіна.

Рымская імперыя майстэрскі  карысталася барацьбой плямёнаў і суперніцтвам іх правадыроў да пачатку так званай Маркаманскай вайны 165-180.

Пражываючыя  готы, маркаманы, квады і шэраг іншых германскіх і негерманскіх народаў (языгі, бастарны, сарматы), дзейнічаючы ў звязе, спрабавалі авалодаць паўночнымі правінцыямі рымскай імперыі. (Г.І.: аналіз паказвае, што ўсе гэтыя народы адносяцца да індаеўрапейцаў.)   Марк Аўрэлій насілу стрымліваў гэты напор, але ўсёткі яшчэ доўга рака Дунай заставалася паўночнай мяжой рымскай імперыі. У III веку маркаманы вялі войны з рымлянамі і сваімі германскімі суседзямі. Са з'яўленнем у Еўропе гунаў маркаманы падпарадкаваліся іх уладзе. З Атылай маркаманы ўдзельнічалі ў паходзе на Галію і ў Каталаўнскай бітве (451).

Невядома, ці вярнуліся маркаманы пасля таго ў Чэхію. Вельмі магчыма, што ў другой палове V стагоддзя   Чэхія  была заселена рознымі народамі, якія змянялі тут адзін аднаго падчас перасоўвання з поўначы да меж Рымскай імперыі, пакуль нарэшце не аселі канчаткова ў гэтай зямлі славяне.

Рассяленне славян

Па запісаным у XII веку Казьмой Пражскім паданню, правадыром славян, якія прыйшлі ў зямлю бойеў  і маркаман і што спыніліся першапачаткова каля гары Рыпа, каля зліцця Малдавы (Ўлтавы), Эльбы (Лабы) і Огры, быў Чэх, па імі якога нашчадкі  пасяліўшыхся славян сталі называцца чэхамі. У рэчаіснасці славяне пранікалі ў краіну паступова, абзаводзячыся родамі і плямёнамі.

Пра племянны падзел чэшскіх славян захавалася мала вестак. У сярэдзіне краіны жылі чэхі, самае магутнае племя, якое паступова падпарадкоўвала сваёй уладзе  ўсе іншыя плямёны і дало ім сваё імя. Усе астатнія плямёны - лучане, седлічане, літамерычы, дзечане, лемузы, пшаване, харваты, злічане, дулебы і інш. - займалі землі вакол тэрыторыі ўласна чэхаў. З гэтых плямёнаў найболей моцнымі былі, пасля чэхаў, лучане, злічане і харваты. Лучане жылі па рацэ Огры  і яе прытокам, на прасторы ад Рудных гор да гор Шумавы. Яшчэ напачатку XII  веку захоўваўся ўспамін пра племянную дзяржаву лучан і падзеле яе на 5 акруг. Харваты і злічане займалі сваімі селішчамі ўсходнюю частку краіны і заставаліся незалежнымі яшчэ ў X веку.

Лучазі

Краіны пражывання: Ангола, Дэмакратычная Рэспубліка Конга, Замбія
Рэгіён пражывання: Афрыка

ЛУЧАЗІ, валучазі, болоджаш, понда, макангала, народ групы банту ў Анголе, Дэмакратычнай Рэспубліцы Конга і Замбіі (у міжрэчча Кванго і Лунгвебунгу, у сярэдняй плыні ракі Кабомпо). Колькасць лучазі у Анголе 220 тыс. чалавек, Дэмакратычнай Рэспубліцы Конга 150 тыс. чалавек, у Замбіі 25 тыс. чалавек. Да лучазі блізкія луімбе (валуімбі), мбунду (амбунду). Агульная партугальская назва — нгангуела (вангангуела). Кажуць на мове чылучазі. Прытрымваюцца традыцыйных вераванняў.

У XVII веку лучазі уваходзілі ў склад раннепалітычнага стварэння Лунда.

Асноўныя заняткі — трапічнае падсечна-агнявое ручное земляробства (проса, сорга, арахіс, кукуруза, гародніна), жывёлагадоўля (буйная і дробная рагатая скаціна, свінні), паляванне і рыбалоўства (асабліва ў луімбе). Развіты мастацкая разьба па дрэве (статуэткі людзей і жывёл, рытуальныя маскі), пляценне цыновак з геаметрычным арнаментам, апрацоўка металу.

Аснову традыцыйнай сацыяльнай арганізацыі складаюць вясковыя абшчыны, якія ўключаюць некалькі вялікасямейных  абшчын. Захоўваецца дзяленне на патрылінейные радавыя групы.

Селішчы кругавой планоўкі, з супольнай «хатай збораў» у цэнтры. Жыллё квадратнае, часам круглае, сцены каркасныя, з калоў, аплеценых дубцамі і абшмараваных глінай, часам распісаны геаметрычнымі ўзорамі, дах саламяны. Збожжасховішчы на падстаўках з канічнымі саламянымі дахамі.

Ежа раслінная (кашы і паліўкі з вострымі заправамі), часам свініна і малако.

Традыцыйныя вераванні — культы продкаў і адушаўлёных сіл прыроды, магія, ведаўство. Развіты музычны фальклор.

Крыніца: http://narodimira.ru/aziya/236-galeshy

Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з лучанамі

в. Лучыцы> Менская вобласць > Койданава > Бароўскі

п. Лучыцы> Менская вобласць > Койданава > Бароўскі

в. Лучыцы >Менская вобласць > Клецк >Сіняўскі

в. Лучкі> Менская вобласць > Мар’іна Горка > Вецерэвіцкі

в. Лучкі>Менская вобласць > Жодзіна >Поплаўскі

в. Лучнае>Менская вобласць > Чэрвень >Грэбенецкі

в. Луч>Менская вобласць > Чэрвень >Лядзенскі

в. Луч’е>Менская вобласць > Чэрвень >Лядзенскі

в. Лучанскія >Менская вобласць > Маладзечна >Халхлоўскі

в. Лучнае> Менская вобласць > Смілавічы >Грэбенецкі

в. Луч> Менская вобласць > Смілавічы > Лядзенскі

в. Луч’е> Менская вобласць > Смілавічы > Лядзенскі

в. Лучнікі>Менская вобласць > Слуцак > Сарогскі

в. Лучыцы > Гомельская вобласць > Петрыкаў>Лучыцкі

в. Лучын >Гомельская вобласць > Рагачоў > Лучынскі

в. Лучажэвічы >Гомельская вобласць > Мазыр >Козенскі

в. Лучыца  >Брэсцкая вобласць > Столін >Гараднянскі

в.  Лучкі>Брэсцкая вобласць > Іванава > Псышчаўскі

в. Навалучкі>Брэсцкая вобласць > Іванава > Ляскавіцкі

в. Лучыцы>Магілёўская вобласць > Клічаў > Асіповіцкі

п. Лучкі>Магілёўская вобласць > Крычаў > Батвінаўскі

в. Лучкі >Магілёўская вобласць > Глуск > Хваставіцкі

п. Луч>Магілёўская вобласць > Краснаполле > Сідароўскі

в. Лучыцы > Магілёўская вобласць > Асіповічы >Вязьеўскі

в. Лучыцы > Магілёўская вобласць > Асіповічы > Асіповіцкі

в. Лучкі  >Гарадзенская вобласць > Ліда > Дакудаўскі

в. Залучаны>Гарадзенская вобласць > Ваўкавыск >Верэйкаўскі

в. Залуч’е >Віцебская вобласць > Гарадок >Прудніцкі

в. Лучынаўка >Віцебская вобласць > Віцебск >Вараноўскі

в. Лучэса >Віцебская вобласць > Віцебск >Шапечынскі

в. Лучкі  >Віцебская вобласць > Бешанковічы > Астравенскі

в. Лучайка >Віцебская вобласць > Шаркоўшчына > Лужкоўскі

в. Лучайка > Віцебская вобласць > Глыбокае > Залескі

в. Лучай > Віцебская вобласць > Паставы > Навасёлкаўскі

в. Чырвоны Луч>Віцебская вобласць > Сенно > Багданаўскі

в. Залуч’е>Віцебская вобласць > Верхнядзвінск >Чапаеўскі

в. Лучезарная >Віцебская вобласць > Сенно > Багушэўскі

в. Залуч’е>Віцебская вобласць > Гарадок >Вайханскі

Прозвішчы: Лучын, Лучынін, Лучкін, Лучнікаў

Са спісу войска ВКЛ 1528 года:

Лучаевая Станьковая, удава, з. Бельскай з-лi Падляшскага в-д. 133 адв.; с. 42, 116
Лучаевич Матей, з. Бельскай з-лi Падляшскага в-д. 133 адв.;с. 42, 116
Лучаевич Михал, з. Бельскай з-лi Падляшскага в-д. 133 адв.;с. 42, 116
Лучайтис Нарко, б. Крожскай вол. Жамойцкай з-лi 281 адв.

Геаграфічныя назовы за мяжой, злучаныя з лучанамі

Lensen, г. Лучын – Нямеччына

МІФАЛОГІЯ

6 ЛІСТАПАДА - ЛУЧЫНА

6 лістапада - Лучына

Лучына кідае іскры і не загараецца - да адлігі.

Лучына трашчыць - да марозу.

Ніколі не бі лучынай – сухоты  нападуць.

Лучына - уцеха дзяўчат.

Лістапад. Дні кароткія. Самы тэрмін прасці тканіну. Уладкоўвалі ўвечар дзяўчаты вячоркі. Па дамаўленні збіраліся то ў адной, то ў другой  хаце. Лістападаўскія ночы, пакуль снег не выпаў – цёмныя. Таму звычайна ў пярэднім куце стаяла падпаленая  лучына.

Для утрымання лучыны выкарыстоўвалі  драўляны слупок з рагацінай наверсе. Таму яе звалі казой. У рагаціну ўстаўлялі лучыну, побач абавязкова ставілі начовачкі з вадой, на выпадак каб іскры не падпалілі  падлогу.

Казу  упрыгожвала разьба. Сухія  палены на лучыну, як правіла, прыносілі на вячоркі хлопцы. Падпаліць  лучыну - значыць разсеяць цемень.  Светачам  даўно звалі полымя запаленай  лучыны.Пры святле лучыны падбіраліся для вышывання ніткі, ткаліся ўзорыстыя палотны, расшываліся пацеркамі ўборы. Да гэтага часу не страцілі яны сваіх кветак і працягваюць цешыць вока.

Ад светача - святло на ўвесь свет.

ЛУЧА

Луча - вузкая паласа святла, выходзячая ад нябеснага свяціла ці якога-небудзь прадмета,. які свеціцца (1): Свѣтлое и тресвѣтлое слънце!.. чему, господине, простре горячюю свою лучю на ладѣ вои? 39.

А иже очима боли, то ни саму ту свѣтовьную лучу възирати можеть. Изб. Св. 1073 г., 8. Солнечьная же луча припадъши на одежю, сияниемь зарю от одежа испущаше и лица прѣстоящимъ облисташе. Хрон. Амарт., 215 (XIII—XIV вв. ~ XI в.). 1223: Того же лѣта явися звѣзда на западѣ, и бѣ от нея луча не в зракъ человѣкомъ. Лавр. лет., 447 (1377 г.). Якоже луча солнечная оконцемъ въ домъ въходитъ, то вся просвѣщаеть, якоже и дробныи прахъ видѣти не тающься, такоже и страхъ божии, съ расужениемъ въ сердце въшедъ, вся прегрѣшенья его править. Пчела, 225—226 (XIV в. ~ XIII в.). Добро есть море ... въздушнымъ убо водамъ начало есть источникъ, грѣемо лучею солнечною, и събираеть тънесть водную и въспарениемъ мьглы. Палея толк., 6—6 об. (1406 г. ~ XIII в.).

|| Вобразна.

Толику бо от любящимъ хулу столпъ хулимыи ползу источи, и толику лучю богоразумную въ варварьская чювьствия въсия. Хрон. Амарт., 404 (XIII—XIV вв. ~ XI в.). Пяторо свѣтьлая страстотьрпьць луча, яко въ дубравѣ дрѣво секыра давыдьскы отъсѣче съблазнъ вражию, исповѣдавъше Христа предъ цесари. Стихир. XII в., 44. И преди сияеть луча нетлѣния о сего оживлении; идущим же имъ, что рече иже ученикомъ достовѣрныи и досточюдныи и Фома г[лаго]лемыи Близнець. Ф. Студ., 49 об. (XIV в.). Просвѣтится (душа) лучею высокаго свѣта. Нил Сор. Устав. 28 (XV—XVI вв. ~ XV в.).

Падрыхтавала Галіна Арцёменка